Tình hình xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các thị trường thành viên CPTPP trong 5 tháng đầu năm 2024

Trong 5 tháng đầu năm 2024, tình hình xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các nước thành viên Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã có những bước tiến đáng kể, góp phần khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ cà phê thế giới.

Nhật Bản, Malaysia, Úc…là những thị trường lớn trong khối CPTPP đối với cà phê Việt Nam, chiếm hơn 60% tổng kim ngạch xuất khẩu. Điều này phản ánh sự ưa chuộng ngày càng tăng của người tiêu dùng ở những quốc gia này đối với cà phê Việt Nam, đặc biệt là cà phê rang xay và cà phê hòa tan. Các doanh nghiệp Việt Nam đã tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan từ CPTPP để đẩy mạnh xuất khẩu và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Biểu đồ: Tỷ trọng của thị trường CPTPP trong tổng trị giá xuất khẩu cà phê của Việt Nam, hàng tháng năm 2023-2024
Đơn vị tính: %

Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam

Ngoài ra, các thị trường như Mexico, Chile và New Zealand cũng ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong nhập khẩu cà phê từ Việt Nam. Sự mở rộng này không chỉ là kết quả của các chiến dịch xúc tiến thương mại hiệu quả mà còn là minh chứng cho chất lượng ngày càng được cải thiện của sản phẩm cà phê Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế, từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến chế biến và đóng gói, nhằm đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn cao nhất khi xuất khẩu ra nước ngoài.

Biểu đồ: Tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các thị trường CPTPP giai đoạn 2020-2023.
Đơn vị tính: %, Triệu USD

Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan

Trong giai đoạn từ 2020-2023, kim ngạch xuất khẩu cà phê từ Việt Nam sang các nước CPTPP liên tục tăng trưởng theo từng năm, đạt trung bình trên 430 triệu USD/năm, tốc độ tăng trưởng trung bình đạt 17,6%/năm.

Việt Nam là một trong những quốc gia xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới, Tuy nhiên, cà phê của Việt Nam cũng gặp phải một số yếu tố tác động trực tiếp đến việc xuất khẩu mặt hàng này của nước ta sang các thị trường thành viên CPTPP như chất lượng cà phê không đồng đều khiến sản phẩm khó cạnh tranh ở các thị trường khó tính như Nhật Bản và Canada. Các tiêu chuẩn cao về chất lượng và an toàn thực phẩm ở các thị trường này đòi hỏi Việt Nam phải cải tiến quy trình sản xuất, từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến chế biến và bảo quản.

Biểu đồ: Trị giá xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang khối CPTPP hàng tháng năm 2024
Đơn vị tính: Triệu USD, %

Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan

Ngoài ra, yếu tố giá cả và biến động thị trường cà phê toàn cầu cũng tác động mạnh đến xuất khẩu cà phê của Việt Nam. Giá cà phê trên thị trường thế giới thường biến động mạnh do các yếu tố như thời tiết, dịch và biến động tỷ giá hối đoái. Những biến động này có thể làm giảm lợi nhuận của các nhà xuất khẩu và làm giảm sức cạnh tranh của cà phê Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Yếu tố về hạ tầng và logistics cũng đóng vai trò quan trọng. Hệ thống giao thông vận tải và cơ sở hạ tầng kho bãi ở Việt Nam còn nhiều hạn chế, làm tăng chi phí và thời gian vận chuyển hàng hóa. Điều này đặc biệt quan trọng khi Việt Nam muốn đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường có khoảng cách địa lý xa như Mexico và Peru.

Về cơ cấu thị trường xuất khẩu

Xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các thị trường CPTPP trong 5 tháng đầu năm 2024 tăng so với cùng kỳ năm trước với tổng trị giá xuất khẩu đạt 321,19 triệu USD, tăng 35,55% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó:

Kim ngạch xuất khẩu cà phê sang Nhật Bản đạt mức cao nhất với 29,72 triệu USD trong tháng 5/2024, giảm 39,58% so với tháng trước và giảm 1,77% so với cùng tháng năm trước. Lũy kế  5 tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang Nhật Bản đạt 210,83 triệu USD, tăng 63,96% so với cùng kỳ năm trước, chiếm tỷ trọng 65,64% trong tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các thị trường thuộc khối CPTPP, cải thiện hơn so với mức tỷ trọng 54,27% của cùng kỳ năm 2023.

Bảng: Thị trường xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong khối CPTPP 05 tháng đầu năm 2024.

                      Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam

Đứng thứ hai là thị trường Malaysia với mức trị giá xuất khẩu trong tháng 5/2024 đạt 12,46 triệu USD, giảm 31,09% so với tháng trước nhưng tăng 46,4% so với cùng tháng năm trước. Lũy kế 5 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang Malaysia đạt 61,07 triệu USD, tăng 93,07% so với cùng kỳ năm trước, chiếm tỷ trọng 19,01% trong tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang khối các thị trường CPTPP, cao hơn mức tỷ trọng 13,35% của cùng kỳ năm 2023.

Biểu đồ: Cơ cấu thị trường xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các nước thuộc CPTPP trong tháng 05 tháng đầu năm 2023 (% tính theo trị giá)

Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam

Có thể thấy, tình hình xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các nước CPTPP trong 5 tháng đầu năm 2024 đã cho thấy những tín hiệu lạc quan, mở ra nhiều cơ hội và thách thức mới cho ngành cà phê nước nhà. Sản lượng cà phê xuất khẩu sang các thị trường CPTPP đạt khoảng 86.000 tấn, được thúc đẩy bởi nhu cầu tiêu thụ cà phê chất lượng cao tại các thị trường này, cùng với việc tận dụng các ưu đãi thuế quan từ Hiệp định CPTPP.

Về cơ cấu chủng loại mặt hàng cà phê xuất khẩu của Việt Nam sang các nước thị trường CPTPP

Đứng đầu trong nhóm chủng loại cà phê xuất khẩu của Việt Nam sang các nước CPTPP trong 5 tháng đầu năm là cà phê Robusta với kim ngạch trong tháng 5/2023 đạt 33,45 triệu USD, giảm 50,12% so với tháng trước đó và giảm 12,33% so với cùng tháng năm trước. Lũy kế 5 tháng đầu năm, Việt Nam đã xuất khẩu sang các nước CPTPP tổng 214,88 triệu USD mặt hàng cà phê Robusta, tăng 32,67% so với cùng kỳ 2023, chiếm tỷ trọng 66,9% trong tổng trị giá xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang CPTPP trong 5 tháng đầu năm, thấp hơn mức tỷ trọng là 68,35% của cùng kỳ năm 2023.

Bảng: Chủng loại cà phê xuất khẩu của Việt Nam sang các nước thị trường CPTPP trong 5 tháng đầu năm 2024

Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam

Đứng thứ 2 là trong nhóm này là chủng loại cà phê chế biến với kim ngạch xuất khẩu trong tháng 5/2024 đạt 15,16 triệu USD, tăng 51,86% so với tháng trước và tăng 13,41% so với cùng tháng năm trước. Lũy kế 5 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu cà phê chế biến của Việt Nam sang khối CPTPP đạt 59,46 triệu USD, giảm 1,79% so với cùng kỳ năm trước, chiếm tỷ trọng 18,51% trong tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong khối CPTPP, thấp hơn mức tỷ trọng 25,55% của cùng kỳ 2023.

Biểu đồ: Cơ cấu tỷ trọng các nhóm mặt hàng cà phê xuất khẩu chủ lực của nước ta sang khối CPTPP 5 Tháng 2024

Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam

Đánh giá triển vọng và dự báo

- Những yếu tố tác động tích cực đến xuất khẩu

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang phục hồi và các Hiệp định như CPTPP đang tạo ra nhiều cơ hội, xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các thị trường thuộc khối các thị trường CPTPP đang được thúc đẩy mạnh mẽ bởi một loạt các yếu tố tích cực. Đầu tiên, các ưu đãi thuế quan từ CPTPP đã giúp giảm bớt gánh nặng chi phí cho các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê, tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam cạnh tranh về giá cả trên các thị trường quốc tế. Thuế nhập khẩu được cắt giảm hoặc xóa bỏ hoàn toàn giúp cà phê Việt Nam có lợi thế rõ rệt so với các nước ngoài khối.

Thứ hai, sự cải thiện về chất lượng sản phẩm đã đóng một vai trò quan trọng trong việc nâng cao giá trị và danh tiếng của cà phê Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ chế biến và quản lý chất lượng, từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến chế biến và đóng gói. Sản phẩm cà phê đặc sản và cà phê hữu cơ của Việt Nam ngày càng được ưa chuộng tại các thị trường khó tính như Nhật Bản và Canada, nhờ đáp ứng được các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường.

Thứ ba, chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ tích cực để thúc đẩy xuất khẩu cà phê. Các chương trình xúc tiến thương mại quốc gia, hội chợ quốc tế và các hoạt động quảng bá sản phẩm đã giúp các doanh nghiệp tiếp cận được nhiều khách hàng tiềm năng, mở rộng thị trường tiêu thụ. Đồng thời, các biện pháp cải thiện hạ tầng logistic, như hệ thống kho bãi và cảng biển, cũng góp phần quan trọng trong việc giảm chi phí vận chuyển và tăng tốc độ giao hàng.

Cuối cùng, yếu tố văn hóa và xu hướng tiêu dùng tại các nước CPTPP cũng đã đóng góp tích cực vào triển vọng xuất khẩu cà phê của nước ta sang các nước thuộc thị trường CPTPP. Người tiêu dùng tại các quốc gia như Nhật Bản, Canada, Úc và New Zealand ngày càng có xu hướng ưa chuộng các sản phẩm cà phê có nguồn gốc rõ ràng, bền vững và chất lượng cao. Cà phê Việt Nam, với hương vị đặc trưng và quy trình sản xuất minh bạch, đã đáp ứng tốt các yêu cầu này, từ đó chiếm được lòng tin và sự ưa chuộng của người tiêu dùng.

Tóm lại, các yếu tố như ưu đãi thuế quan từ CPTPP, cải thiện chất lượng sản phẩm, chính sách hỗ trợ của chính phủ, và xu hướng tiêu dùng tích cực tại các thị trường thuộc khối này đã cùng nhau tạo nên một bức tranh tươi sáng cho xuất khẩu cà phê của Việt Nam. Những yếu tố này không chỉ thúc đẩy tăng trưởng ngắn hạn mà còn đặt nền móng cho sự phát triển bền vững của ngành cà phê Việt Nam trên thị trường quốc tế.

- Những yếu tố ảnh hưởng tiêu cực đến xuất khẩu

Mặc dù xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các thị trường thuộc khối CPTPP đã có nhiều tiến bộ đáng kể, nhưng vẫn tồn tại những yếu tố tiêu cực tác động đến quá trình này, gây ra không ít thách thức cho ngành cà phê Việt Nam. Trước tiên, biến đổi khí hậu là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cà phê. Hiện tượng thời tiết cực đoan, như hạn hán và lũ lụt, đã và đang làm giảm sản lượng cà phê, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cung ứng và chất lượng sản phẩm xuất khẩu.

Thứ hai, sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia sản xuất cà phê khác trong khu vực và trên thế giới cũng là một thách thức lớn. Các nước như Brazil, Colombia và Ethiopia đều có những ưu thế riêng về chất lượng, thương hiệu và mạng lưới phân phối, đòi hỏi cà phê Việt Nam phải không ngừng cải thiện để duy trì vị thế cạnh tranh. Việc này không chỉ đòi hỏi đầu tư lớn về công nghệ và quản lý chất lượng, mà còn cần sự sáng tạo trong marketing và xây dựng thương hiệu.

Thứ ba, các rào cản phi thuế quan như tiêu chuẩn kỹ thuật, vệ sinh an toàn thực phẩm, và các quy định về truy xuất nguồn gốc cũng gây khó khăn cho cà phê Việt Nam khi thâm nhập vào các thị trường CPTPP. Mỗi quốc gia trong khối đều có những yêu cầu khắt khe và đôi khi không đồng nhất, khiến doanh nghiệp phải đầu tư thêm chi phí và thời gian để tuân thủ, tạo thách thức đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, những đơn vị thiếu nguồn lực để đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn quốc tế.

Thứ tư, vấn đề chi phí vận chuyển và logistics cũng là một yếu tố tiêu cực. Mặc dù Việt Nam đã có những cải thiện đáng kể trong hạ tầng logistics, nhưng chi phí vận chuyển quốc tế vẫn ở mức cao, đặc biệt trong bối cảnh giá nhiên liệu tăng, ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm và khả năng cạnh tranh của cà phê Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Cuối cùng, sự thiếu hụt về kiến thức và kỹ năng của nông dân trong việc áp dụng các phương pháp canh tác bền vững và hiện đại cũng là một rào cản. Mặc dù đã có nhiều chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật, nhưng việc triển khai rộng rãi và hiệu quả vẫn còn nhiều hạn chế. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm mà còn làm giảm khả năng cạnh tranh của cà phê Việt Nam trong bối cảnh thị trường ngày càng yêu cầu cao về tính bền vững và trách nhiệm xã hội.

Tóm lại, những yếu tố tiêu cực như biến đổi khí hậu, cạnh tranh quốc tế, rào cản phi thuế quan, chi phí vận chuyển cao…đã và đang gây ra nhiều thách thức cho xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các thị trường CPTPP. Để vượt qua những thách thức này, ngành cà phê Việt Nam cần có chiến lược toàn diện và dài hạn, tập trung vào cải thiện chất lượng, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Dự báo, trong thời gian tới, xu hướng xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang các thị trường thuộc khối CPTPP sẽ tiếp tục gia tăng mạnh mẽ do được “trợ lực” từ nhiều yếu tố. Trước hết, các ưu đãi thuế quan từ CPTPP sẽ tiếp tục là động lực chính, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê của Việt Nam giảm chi phí và nâng cao sức cạnh tranh. Việc cắt giảm hoặc xóa bỏ thuế nhập khẩu giúp cà phê Việt Nam dễ dàng thâm nhập và củng cố vị thế tại các thị trường này.

Thứ hai, xu hướng tiêu dùng cà phê đặc sản và cà phê hữu cơ đang ngày càng phổ biến tại các nước CPTPP như Nhật Bản, Canada và Úc. Người tiêu dùng tại các quốc gia này ngày càng quan tâm đến chất lượng sản phẩm, nguồn gốc rõ ràng và các phương pháp sản xuất bền vững. Cà phê Việt Nam, với các cải tiến đáng kể trong quy trình sản xuất và chứng nhận chất lượng quốc tế, dự kiến sẽ tiếp tục đáp ứng tốt các yêu cầu này, qua đó gia tăng giá trị xuất khẩu.

Thứ ba, sự đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ chế biến và bảo quản cà phê của các doanh nghiệp Việt Nam sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm. Các công nghệ mới không chỉ giúp cải thiện hương vị và độ tươi của cà phê mà còn tăng cường khả năng cạnh tranh về mặt giá cả. Đồng thời, các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật từ chính phủ và các tổ chức quốc tế sẽ giúp nâng cao năng lực của nông dân và doanh nghiệp, đảm bảo chất lượng đồng đều và ổn định của cà phê xuất khẩu.

Ngoài ra, việc mở rộng thị trường xuất khẩu không chỉ dừng lại ở các nước truyền thống như Nhật Bản và Canada, mà còn bao gồm các thị trường mới nổi trong khối CPTPP như Peru, Mexico và Chile. Sự đa dạng hóa thị trường này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro từ việc phụ thuộc vào một số ít thị trường mà còn mở ra nhiều cơ hội tăng trưởng mới. Các chiến lược tiếp cận thị trường linh hoạt và sáng tạo sẽ là yếu tố then chốt để các doanh nghiệp tận dụng tối đa tiềm năng của từng thị trường.

Dự báo xu hướng xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang khối các thị trường CPTPP từ nay đến cuối năm và những năm tiếp theo là rất lạc quan, với nhiều cơ hội và tiềm năng tăng trưởng. Các yếu tố như ưu đãi thuế quan, xu hướng tiêu dùng, đầu tư công nghệ, đa dạng hóa thị trường và cam kết phát triển bền vững sẽ tiếp tục thúc đẩy xuất khẩu cà phê Việt Nam, khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ cà phê thế giới.
 

- Thông tin chi tiết xem tại đây;

Thùy Ngân (VITIC) tổng hợp