Thuốc lá – thủ phạm hàng đầu gây nên nhiều loại ung thư

Thuốc lá từ lâu đã được xem là một trong những tác nhân gây hại nghiêm trọng nhất đối với sức khỏe con người. Không chỉ là nguyên nhân trực tiếp gây ra hàng loạt bệnh lý nguy hiểm về hô hấp, tim mạch, thuốc lá còn là thủ phạm hàng đầu gây nên nhiều loại ung thư – đặc biệt là ung thư phổi, ung thư thanh quản, khoang miệng, thực quản, tụy và bàng quang. Với hơn 7.000 chất hóa học, trong đó có ít nhất 70 chất gây ung thư, khói thuốc lá đã và đang hủy hoại sức khỏe của hàng triệu người trên thế giới - cả người hút chủ động lẫn người hút thụ động.

Tại Việt Nam, theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi năm nước ta ghi nhận trên 100.000 ca tử vong liên quan đến thuốc lá. Điều này đồng nghĩa với hơn 300 người chết mỗi ngày, cao gấp 4 lần số người chết vì tai nạn giao thông, chiếm khoảng 12% tổng số ca tử vong toàn quốc. Trong đó, trên 84.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc chủ động và trên 18.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc thụ động. Việc sử dụng thuốc lá đang gây ra gánh nặng nghiêm trọng, ngày càng gia tăng về bệnh tật và tử vong sớm, cũng như chi phí y tế. Đây là một thảm họa y tế công cộng đang diễn ra âm thầm nhưng vô cùng khốc liệt ở nước ta.

 
Ảnh minh họa

Các loại ung thư phổ biến do thuốc lá gây ra

Ung thư phổi: Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi. Gần 90% các ca ung thư phổi liên quan trực tiếp đến việc hút thuốc lá. Khói thuốc làm tổn thương trực tiếp niêm mạc phổi, gây đột biến tế bào và dẫn đến khối u. Người hút thuốc có nguy cơ mắc ung thư phổi cao gấp 15–30 lần so với người không hút. Hút thuốc càng lâu, số lượng hút càng nhiều, nguy cơ càng tăng. Ở Việt Nam, mỗi năm ghi nhận khoảng 26.000 ca ung thư phổi mới, trong đó trên 75% có liên quan đến hút thuốc lá.

Ung thư vòm họng, thanh quản, thực quản: Khói thuốc đi qua họng, thanh quản và thực quản, làm tổn thương lớp niêm mạc. Triệu chứng ban đầu là khàn tiếng, nuốt vướng, đau họng kéo dài – thường bị bỏ qua cho đến khi phát hiện ở giai đoạn muộn. Nhiều nghiên cứu chỉ ra người hút thuốc có nguy cơ ung thư vòm họng cao gấp 10 lần so với người không hút thuốc. Khi kết hợp với uống rượu, nguy cơ tăng lên gấp bội. Ở Việt Nam, theo thống kê ung thư vòm họng thuộc top 5 loại ung thư phổ biến ở nam giới.

Ung thư thực quản và dạ dày: Khói thuốc ảnh hưởng đến van tâm vị, làm trào ngược acid – yếu tố gây ung thư thực quản. Các chất nitrosamine từ thuốc lá khi xuống dạ dày dễ gây đột biến gen ở niêm mạc dạ dày. Nguy cơ mắc ung thư thực quản tăng gấp 5 lần nếu hút thuốc trên 20 năm.

Ung thư bàng quang và đường tiết niệu: hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư bàng quang ở nam giới. Khoảng 50% ca ung thư bàng quang ở nam giới và 30% ở nữ giới có liên quan đến thuốc lá. Các chất độc trong thuốc lá được cơ thể đào thải qua thận, tích tụ trong bàng quang, gây tổn thương niêm mạc. Người hút thuốc có nguy cơ ung thư bàng quang cao gấp 2-3 lần so với người không hút.

Ung thư tuyến tụy: Hút thuốc làm tăng enzyme đột biến và viêm tụy mạn tính – yếu tố nguy cơ ung thư tụy. Người hút thuốc chiếm 20–30% các ca ung thư tuyến tụy. Ung thư tụy là một trong những ung thư có tỷ lệ sống thấp nhất, dưới 10% sau 5 năm do phát hiện muộn, thường không có biểu hiện cụ thể.

Ung thư gan:  Nicotine và các hóa chất gây rối loạn chức năng gan, tăng nguy cơ xơ gan, viêm gan mạn – các yếu tố tiến triển thành ung thư gan. Thuốc lá làm gan suy yếu chức năng giải độc, gây xơ gan, tăng nguy cơ ung thư gan. Theo nghiên cứu, nguy cơ ung thư gan tăng 38% ở người hút thuốc thường xuyên. Nếu kết hợp với rượu và viêm gan B/C thì càng làm nguy cơ tăng mạnh.

Ung thư cổ tử cung và vú ở nữ giới: Nicotine và các chất phụ gia ảnh hưởng đến hệ miễn dịch tại cổ tử cung, gây nhiễm HPV dai dẳng – yếu tố hàng đầu gây ung thư cổ tử cung. Hút thuốc làm tổn thương tế bào cổ tử cung, tăng nguy cơ nhiễm HPV tiến triển thành ung thư. Phụ nữ hút thuốc có nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung cao hơn 2 lần người không hút. Nicotine và các chất độc có thể làm thay đổi nội tiết và DNA tuyến vú, gây nguy cơ ung thư vú tăng 15–20% ở phụ nữ hút thuốc, đặc biệt trước tuổi 30.

Người không hút nhưng thường xuyên hít phải khói thuốc (thụ động) cũng có nguy cơ mắc ung thư phổi, ung thư vú, ung thư mũi xoang… Trẻ em hít khói thuốc có thể bị tổn thương hệ miễn dịch, ảnh hưởng phát triển phổi, và tăng nguy cơ ung thư khi trưởng thành. Phụ nữ mang thai tiếp xúc với khói thuốc làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh, sinh non, và ung thư máu ở trẻ.

Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu và có thể phòng tránh được của nhiều loại ung thư nguy hiểm. Từ bỏ thuốc lá không chỉ bảo vệ chính bạn mà còn là trách nhiệm với cộng đồng, đặc biệt là với người thân – những người đang hít phải khói thuốc mỗi ngày. Chống thuốc lá là chống ung thư.

Hành động hôm nay có thể cứu sống một cuộc đời ngày mai. Hãy nói không với thuốc lá – nói không với ung thư.

 

Nguồn: VITIC tổng hợp