Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam và Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ Nguyễn Văn Hồng đồng chủ trì Hội nghị.
Tham dự Hội nghị có gần 200 đại biểu từ các Bộ, ngành Trung ương, Hiệp hội Lương thực Việt Nam, các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo và các cơ quan thông tấn báo chí.
Xuất khẩu gạo đột phá tại nhiều thị trường
Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, những tháng đầu năm 2023, tình hình thế giới tiếp tục có những biến động nhanh, phức tạp, khó lường, đã tác động lớn đến tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát và bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế nước ta nói chung, hoạt động thương mại gạo nói riêng.
Song, dưới sự chỉ đạo, điều hành đồng bộ, quyết liệu của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ - Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các Bộ, ngành, địa phương đã chủ động, sáng tạo triển khai thực hiện có hiệu quả các giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng trong nước và đẩy mạnh xuất khẩu, góp phần mang lại những thành tựu chung của nền kinh tế, trong đó xuất khẩu gạo đạt được những kết quả tích cực.
Theo ước tính của cơ quan liên Bộ, đến hết tháng 7 năm 2023, Việt Nam ước xuất khẩu 4,83 triệu tấn gạo, trị giá 2,58 tỷ USD, tăng 18,7% về lượng và tăng 29,6% về trị giá so với cùng kỳ. Cơ cấu chủng loại gạo xuất khẩu đi đúng định hướng, gia tăng giá trị cho hạt gạo với các chủng loại như: gạo thơm, gạo nếp, gạo trắng cao cấp,…
Hầu hết các thị trường xuất khẩu gạo của nước ta đều ghi nhận mức tăng trưởng khá cao so với cùng kỳ năm trước; trong đó, xuất khẩu gạo sang các thị trường khu vực Đông Nam Á tăng trưởng vượt bậc; các thị trường xuất khẩu truyền thống, trọng điểm được tiếp tục giữ vững, ngoài ra khu vực thị trường EU cũng ghi nhận sự tăng trưởng cao (gần 30%).
Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên thẳng thắn chỉ ra, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động xuất khẩu gạo của nước ta thời gian qua cũng bộc lộ những tồn tại, hạn chế và những vấn đề đặt ra cần tập trung xem xét, giải quyết.
Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu gạo thời gian tới, Bộ trưởng cho biết Hội nghị triển khai công tác điều hành xuất khẩu gạo tập trung thảo luận, phân tích, đánh giá tình hình và kết quả công tác điều hành xuất khẩu gạo thời gian qua; bàn và thống nhất các giải pháp trọng tâm nhằm tận dụng thời cơ, đẩy mạnh xuất khẩu gạo trong điều kiện có thể, góp phần thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo hàng hóa cho người dân với giá có lợi nhất, đồng thời bảo đảm an ninh lương thực quốc gia trong mọi tình huống.
Nhấn mạnh đây là Hội nghị rất quan trọng với những nội dung có tính thời sự, thiết thực, tư lệnh Ngành Công Thương cũng đề nghị từ các hoạt động thực tiễn ở mỗi ngành, lĩnh vực, địa phương và với tinh thần thẳng thắn, cầu thị, đồng hành, các đại biểu tập trung trao đổi, thảo luận, đánh giá đúng tình hình sản xuất, nguồn cung thóc, gạo hàng hóa; nhận định thị trường thương mại gạo toàn cầu, những khó khăn, vướng mắc và thời cơ, thuận lợi; trên cơ sở đó đề xuất những nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, khả thi để tiếp tục thúc đẩy, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu gạo trong thời gian tới, đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước.
Tại Hội nghị, các đại biểu là đại diện các Bộ, ngành, địa phương và Hiệp hội, thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo đã trao đổi, rà soát, đánh giá yếu tố bất lợi khí hậu El Nino tác động đến tình hình sản xuất, sản lượng thóc, gạo hàng hóa phục vụ nhu cầu nội địa đến cuối năm cũng như nhận định nhu cầu thị trường, tín hiệu về động thái chính sách, thông tin từ các thị trường xuất nhập khẩu gạo lớn trên thế giới.
Bên cạnh đó, Hiệp hội Lương thực Việt và các thương nhân xuất khẩu gạo báo cáo tình hình sản xuất, chế biến, kinh doanh xuất khẩu gạo đặc biệt trong vụ Hè Thu đồng thời chia sẻ nhận định dự báo tình hình thương mại gạo thế giới trong thời gian tới; những cơ hội và thách thức đặt ra cho thương nhân trong những tháng cuối năm 2023; đề xuất những giải pháp nhằm tạo thuận lợi cho thương nhân thu mua thóc, gạo, tổ chức sản xuất, chủ động phương án đàm phán giao dịch nâng cao hiệu quả xuất khẩu; để từ đó các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan nắm bắt và trao đổi, giải đáp hoặc kịp thời tổng hợp, báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, giải quyết.
Tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu gạo
Kết luận tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, trong bối cảnh tình hình thương mại lương thực toàn cầu đang chịu tác động bởi nhiều yếu tố bất lợi, để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu gạo, thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo hàng hóa cho người dân với giá có lợi nhất, đồng thời góp phần bình ổn giá thóc, gạo trong nước và bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, đề nghị các đơn vị của Bộ Công Thương, các Bộ, ngành, địa phương, Hiệp hội Lương thực Việt Nam và các thương nhân xuất khẩu gạo tập trung triển khai tốt một số nội dung trọng tâm.
Trước hết, về quan điểm chỉ đạo, Bộ trưởng nhấn mạnh, đây là thời cơ để đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu gạo trong điều kiện có thể, nhằm mang lại giá trị, hiệu quả cao nhất cho người sản xuất, kinh doanh. Đây cũng là thời cơ để mở rộng thị trường, khẳng định thương hiệu Gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế, nhất là ở các thị trường mới.
"Tuy nhiên, trong bối cảnh chung, trước những động thái của các nước xuất khẩu gạo lớn như Ấn Độ, Thái Lan,... chúng ta cũng cần rất thận trọng, tránh lợi thế người đi đầu quay đầu thành người đi sau"- Tư lệnh ngành Công Thương lưu ý, nhấn mạnh việc bảo đảm chất lượng hạt gạo và thương hiệu sản phẩm là vô cùng quan trọng để giữ vững đơn hàng, giữ vững thị trường bền vững.
Thứ hai, bên cạnh việc đẩy mạnh xuất khẩu gạo để tận dụng thời cơ, vẫn phải bảo đảm được an ninh lương thực cho đất nước trong mọi tình huống.
Thứ ba, cần tiếp tục xác lập, củng cố cơ chế hợp tác chặt chẽ, hiệu quả giữa người sản xuất, vùng trồng với các thương nhân kinh doanh, xuất khẩu gạo; và giữa các thương nhân với nhau; để bảo đảm nguồn hàng ổn định, chất lượng và tránh tình trạng tranh mua, tranh bán, tranh thị trường và ép cấp, ép giá.
Về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị, cùng với hệ thống dự trữ quốc gia, 2 Tổng công ty Lương thực Miền Bắc và Miền Nam phải bảo đảm duy trì mức dự trữ và thu mua lương thực theo quy định của Nhà nước để bảo đảm an ninh lương thực quốc gia trong mọi tình huống.
Bộ Công Thương giao cho Vụ Thị trường trong nước, Cục Xuất nhập khẩu và các đơn vị chức năng theo dõi, có cơ chế giám sát đặc biệt việc thực hiện nhiệm vụ chính trị này để bảo đảm dự trữ thương mại, duy trì nguồn cung và bình ổn giá cho thị trường trong nước, kiểm soát giá gạo xuất khẩu.
Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, bên cạnh việc nghiêm túc thực hiện duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu và chế độ báo cáo định kỳ, đột xuất theo yêu cầu của các cơ quan chức năng theo quy định, các doanh nghiệp làm tốt một số nhiệm vụ cụ thể.
Thứ nhất, tôn trọng những hợp đồng đã ký để giữ uy tín với các đối tác; hài hòa lợi ích giữa người sản xuất với các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu; đồng thời, tập trung khai thác nguồn hàng, xây dựng, quảng bá thương hiệu và đàm phán, ký kết các hợp đồng mới với các đối tác truyền thống theo cơ chế giá phù hợp với tình hình thị trường; chú trọng phát triển các thị trường mới, có nhu cầu và còn nhiều tiềm năng, nhất là những thị trường trong các FTA mà Việt Nam đã ký kết.
Thứ hai, chủ động theo dõi chặt chẽ tình hình thương mại gạo toàn cầu và tìm hiểu kỹ các đối tác trước khi ký hợp đồng, đặc biệt phải thận trọng trong giao, nhận và thanh toán các lô hàng để tránh bị lừa đảo.
Muốn vậy, các doanh nghiệp cần phối hợp, liên hệ chặt chẽ với các cơ quan chức năng của Việt Nam ở trong và ngoài nước, như các đơn vị thuộc Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; các cơ quan đại diện ngoại giao và hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, để nắm được diễn biến thay đổi chính sách, nhu cầu của các nước sở tại, từ đó có phản ứng chính sách và điều chỉnh sản xuất kinh doanh phù hợp. Tham khảo thông tin và tranh thủ sự hỗ trợ khi cần thiết; đồng thời, thường xuyên trao đổi với Hiệp hội lương thực Việt Nam để kịp thời báo cáo các bộ, ngành liên quan những vấn đề phát sinh và đề xuất các biện pháp hỗ trợ phù hợp.
Thứ ba, chủ động phối hợp với các địa phương để xác lập cơ chế liên kết, hợp tác, bảo trợ… với cơ sở, người sản xuất để bảo đảm nguồn hàng ổn định, chất lượng phù hợp nhu cầu thị trường và đạt quy chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm của các nước nhập khẩu.
Đồng thời, chú trọng xác lập, duy trì, củng cố mối quan hệ hợp tác giữa các doanh nghiệp xuất khẩu với nhau để tránh tình trạng tranh mua, tranh bán, tranh thị trường, ép cấp, ép giá, loại bỏ ngay tư duy kinh doanh "chộp giật".
Đối với Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị tăng cường phối hợp với các đơn vị của Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan để kịp thời cập nhật và chuyển tải các thông tin về tình hình cung cầu thóc/gạo, nhu cầu thị trường và các quy định, chính sách mới của các thị trường ngoài nước cho doanh nghiệp hội viên. Làm tốt công tác điều phối hoạt động của các doanh nghiệp hội viên trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh lương thực; đồng thời, chủ động phối hợp, tư vấn cho các địa phương trong công tác quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất theo các phương thức hiện đại, hợp chuẩn để bảo đảm điều kiện xuất khẩu chính ngạch.
Phát huy vai trò tư vấn, phản biện chính sách, tích cực tham gia góp ý với các cơ quan chức năng trong quá trình xây dựng các cơ chế, chính sách liên quan đến sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu gạo và tham gia xây dựng phương án đàm phán FTA với các đối tác nhằm bảo đảm tối đa lợi ích cho doanh nghiệp khi Hiệp định được ký kết, thực thi.
Đặc biệt, Bộ trưởng cũng đề nghị, trong quá trình sửa đổi Nghị định số 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo, VFA tích cực tham gia đóng góp ý kiến để nâng cao vai trò của Nhà nước trong kiểm soát chất lượng gạo đối với cả thị trường trong nước và xuất khẩu, giữ vững uy tín thương hiệu Gạo quốc gia, thậm chí có giải pháp chính sách để điều tiết giá hợp lý.
Chú trọng tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo về kỹ năng thâm nhập vào các thị trường mục tiêu và khai thác các cam kết ưu đãi trong các FTA; hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu gạo ứng phó có hiệu quả với các rào cản kỹ thuật của các thị trường mới và các biện pháp phòng vệ thương mại…
Đối với các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công Thương, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên yêu cầu thực hiện 8 nhiệm vụ:
Thứ nhất, tiếp tục theo dõi sát tình hình thị trường thương mại gạo thế giới, động thái của các nước sản xuất, xuất khẩu lớn và kịp thời thông tin tới các bộ, ngành, VFA, thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo để chủ động, điều tiết hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu gạo, bảo đảm phù hợp, hiệu quả.
Thứ hai, chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan triển khai các chương trình, hoạt động giao thương, quảng bá sản phẩm, xúc tiến thương mại gạo phù hợp với tình hình mới để nâng cao giá trị sản phẩm gạo của Việt Nam. Gắn hoạt động quảng bá, giới thiệu gạo nói riêng và sản phẩm hàng hóa Việt Nam nói chung vào các chương trình thăm chính thức của lãnh đạo Đảng, Nhà nước tại các nước và lãnh đạo các nước đến Việt Nam; các chương trình họp Ủy ban liên Chính phủ; các chương trình làm việc của Bộ Công Thương.
Thứ ba, phối hợp với Bộ Ngoại giao, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khai tác tốt cơ chế ưu đãi của các FTA mà nước ta là thành viên để chủ động đàm phán với các đối tác nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, chiếm lĩnh các thị trường mới, tiềm năng và nâng cao tính cạnh tranh cho ngành hàng gạo Việt Nam.
Thứ tư, hướng dẫn, hỗ trợ thương nhân kinh doanh, xuất khẩu gạo nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh; khả năng đàm phán, ký kết, thực hiện hợp đồng xuất khẩu và xử lý có hiệu quả tranh chấp thương mại quốc tế.
Thứ năm, chủ động phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương và đơn vị liên quan rà soát, hoàn thiện Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh, xuất khẩu gạo nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi cho các thương nhân.
Thứ sáu, tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, kết hợp linh hoạt, hiệu quả giữa các hình thức thương mại truyền thống và trực tuyến nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác về thương mại gạo với các thị trường truyền thống (như Philippines, Indonesia, khu vực Châu Phi, Trung Quốc) và khai thác các thị trường ngách với chủng loại gạo thơm, gạo chất lượng cao mà ta đã thâm nhập được trong các năm vừa qua (như EU, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, khu vực Bắc Mỹ…).
Thứ bảy, phối hợp với Hiệp hội Lương thực Việt Nam tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức của thương nhân về những quy định của các cơ chế hợp tác đa phương và song phương mà nước ta đã ký kết để tận dụng tối đa lượng hạn ngạch thuế quan dành cho Việt Nam.
Thứ tám, tổ chức triển khai thực hiện tốt Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 583/QĐ-TTg ngày 26/5/2023.
Ngoài ra, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các Bộ, ngành liên quan, cấp ủy, chính quyền địa phương tích cực phối hợp với Bộ Công Thương cùng triển khai để đảm bảo: tiêu thụ thóc, gạo hàng hóa với giá có lợi cho người nông dân; duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu theo quy định; cân đối xuất khẩu và tiêu dùng nội địa, góp phần bình ổn giá thóc, gạo trong nước và tạo thuận lợi giao thương, bảo đảm xuất khẩu có hiệu quả. Cụ thể, đẩy mạnh tái cơ cấu ngành lúa, gạo theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả. Làm tốt công tác định hướng quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất, cơ cấu giống, kỹ thuật canh tác, ứng dụng công nghệ trong sản xuất, thu hoạch, bảo quản…, bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện xuất khẩu chính ngạch; đồng thời, tăng cường quảng bá nâng cao thương hiệu Gạo Việt Nam nhằm tạo nguồn hàng có chất lượng, nâng cao khả năng cạnh tranh và giá trị sản phẩm gạo trong nước.
Đề nghị UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo làm tốt công tác quy hoạch vùng trồng lúa theo định hướng của ngành Nông nghiệp và điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của từng địa phương; đồng thời, đẩy mạnh chỉ đạo sản xuất lúa theo quy hoạch và kế hoạch hàng năm; chủ động, linh hoạt trong điều hành sản xuất thóc, gạo theo hướng nâng cao chất lượng gạo để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường…
Theo Bộ trưởng, sau Hội nghị này, với trách nhiệm là cơ quan quản lý, điều hành hoạt động xuất khẩu gạo, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tiếp tục tổng hợp đầy đủ các kiến nghị, đề xuất của Bộ, ngành, địa phương và hiệp hội, thương nhân xuất khẩu gạo để tập trung giải quyết theo thẩm quyền hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét giải quyết những vấn đề vượt thẩm quyền. Đồng thời, đề nghị các Bộ, ngành liên quan tiếp tục phối hợp, xem xét, giải quyết những kiến nghị, đề xuất của thương nhân theo thẩm quyền để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu gạo, bảo đảm hiệu quả, bền vững.
