Quy định về Thiết kế sinh thái Châu Âu cho Sản phẩm Bền vững (ESPR) - những lưu ý với ngành dệt may

Quy định về Thiết kế sinh thái Châu Âu cho Sản phẩm Bền vững (ESPR) đã được Nghị viện Châu Âu thông qua vào ngày 23 tháng 4 năm 2024 và bởi Hội đồng châu Âu vào ngày 27 tháng 5 năm 2024. Quy định này thiết lập một khuôn khổ chung cho việc đưa ra các tiêu chuẩn bền vững về môi trường cho hầu hết các sản phẩm được đưa vào thị trường Châu Âu. Luật mới này, được phê duyệt nhằm mục đích thúc đẩy khả năng tái sử dụng, khả năng sửa chữa, khả năng nâng cấp và khả năng tái chế của hàng hóa bán cho khách hàng EU.

Quy định về thiết kế sinh thái đặt ra các yêu cầu đối với các sản phẩm bền vững. Quy định này thay thế chỉ thị thiết kế sinh thái hiện tại (Chỉ thị Ecodesign). Quy định này ảnh hưởng đến tất cả các loại sản phẩm, chỉ có một số ngoại lệ (như ô tô hoặc các sản phẩm liên quan đến quốc phòng và an ninh). Ủy ban Châu Âu sẽ được trao quyền thông qua và công bố các yêu cầu về thiết kế sinh thái thông qua các đạo luật được ủy quyền (bao gồm các lĩnh vực sản phẩm riêng biệt) và ngành công nghiệp sẽ có 18 tháng để tuân thủ các đạo luật đó khi chúng được triển khai. Trong khi các yêu cầu về thiết kế sinh thái sẽ được thiết lập cho các nhóm sản phẩm cụ thể, đạo luật được ủy quyền có thể loại trừ một tập hợp con các sản phẩm thuộc bất kỳ nhóm nào, hoặc miễn cho chúng một số yêu cầu. Đối với các trường hợp loại trừ như vậy, Ủy ban sẽ phải xem xét các yếu tố sau: (a) các mô hình sử dụng hoặc cách sử dụng thực tế điển hình; (b) các đặc điểm của sản phẩm, bao gồm thành phần vật liệu, kích thước hoặc khả năng chịu được các điều kiện sử dụng cụ thể hoặc môi trường cụ thể; (c) các tiêu chuẩn, phương pháp, luật và chính sách áp dụng hoặc việc thiếu các tiêu chuẩn, phương pháp, luật và chính sách đó; (d) các yêu cầu về mục đích an ninh, quân sự, an toàn hoặc y tế; (e) các đặc điểm cụ thể của thị trường sản phẩm, bao gồm khối lượng bán ra và cách thức tiếp thị sản phẩm; và (f) các sản phẩm được làm riêng hoặc các sản phẩm được sản xuất với số lượng rất nhỏ.

ESPR đưa ra các yêu cầu mới như độ bền, độ tin cậy, khả năng tái sử dụng, khả năng nâng cấp, khả năng sửa chữa, khả năng bảo trì và tân trang, sự hiện diện của các chất cần quan tâm, hiệu quả sử dụng năng lượng và tài nguyên, hàm lượng tái chế, tái sản xuất, tái chế, lượng khí thải carbon và môi trường.

Mua sắm công ước tính chiếm khoảng 14% GDP của Liên minh Châu Âu. Do đó, ESPR cung cấp một khuôn khổ chặt chẽ hơn về thông tin và thủ tục mua sắm công, bằng cách đặt ra các yêu cầu bắt buộc tối thiểu đối với mua sắm công xanh.

ESPR đưa ra lệnh cấm tiêu hủy hàng dệt may và giày dép không bán được (ngoại trừ/miễn trừ đối với các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa) và trao quyền cho Ủy ban Châu Âu đưa ra các lệnh cấm tương tự đối với các sản phẩm khác trong tương lai. Để thúc đẩy tái chế, các nhà hoạt động kinh tế tiêu hủy sản phẩm cũng sẽ có nghĩa vụ minh bạch và sẽ phải công bố số lượng và trọng lượng sản phẩm không bán được bị loại bỏ mỗi năm, lý do loại bỏ…

ESPR cũng đặt ra các yêu cầu về thông tin, bao gồm hộ chiếu sản phẩm kỹ thuật số. Tùy thuộc vào loại sản phẩm, sản phẩm chỉ có thể được đưa ra thị trường hoặc đưa vào sử dụng nếu có Hộ chiếu Sản phẩm Kỹ thuật số (DDP). Mục đích của hộ chiếu này là ghi lại, xử lý và chia sẻ thông tin sản phẩm bằng điện tử giữa các công ty trong chuỗi cung ứng, cơ quan chức năng và người tiêu dùng. Hộ chiếu sản phẩm kỹ thuật số chứa thông tin toàn diện về hiệu suất, khả năng truy xuất nguồn gốc và các yêu cầu tuân thủ. Dữ liệu này sẽ được cung cấp cho người tiêu dùng thông qua cổng web công cộng, tạo điều kiện thuận lợi cho các quyết định mua hàng của người tiêu dùng. Các sản phẩm đầu tiên được quan tâm với yêu cầu này sẽ là hàng điện tử và dệt may.

Sau sự phê duyệt của Hội đồng vào ngày 27 tháng 5 năm 2024, ESPR đã được thông qua. Sau khi được Chủ tịch Nghị viện Châu Âu và Chủ tịch Hội đồng ký, nó có hiệu lực vào ngày thứ 20 sau ngày công bố và sẽ được áp dụng 24 tháng sau khi có hiệu lực. Tuy nhiên, cho đến khi các đạo luật phụ dành cho từng lĩnh vực sản phẩm (được gọi là đạo luật được ủy quyền), do Ủy ban soạn thảo và thông qua theo Quy định, có hiệu lực, thì các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sẽ không bị ảnh hưởng trực tiếp.

Hàng may mặc - mặt hàng EU ưu tiên áp dụng ESPR

Hàng may mặc được xác định là một trong những mặt hàng ưu tiên thực hiện Quy định ESPR do theo đánh giá, năm 2020, mức tiêu thụ hàng dệt may ở châu Âu có tác động tiêu cực đến môi trường và biến đổi khí hậu cao thứ tư; Gây áp lực đến việc sử dụng nước và đất lớn thứ 3; Và có mức sử dụng nguyên liệu thô và phát thải khí nhà kính cao thứ 5. Ngoài ra, trung bình người tiêu dùng mua quần áo nhiều hơn 60% so với 15 năm trước. Và mỗi món đồ chỉ được lưu giữ trung bình 7 năm, tạo ra sự lãng phí đáng kể. Mặc dù chưa có đạo luật ủy quyền đối với ngành dệt may, nhưng các doanh nghiệp xuất khẩu hàng may mặc Việt Nam nên chú ý việc Quy định mới đã đưa ra lệnh cấm trực tiếp tiêu hủy hàng dệt may không bán được; yêu cầu hộ chiếu sản phẩm kỹ thuật số đối với sản phẩm. Đây là 2 nội dung liên quan đến mặt hàng may mặc được đưa ra trong ESPR. Mặc dù những quy định của EU chưa có hiệu lực ngay, nhưng doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng có động thái bắt nhịp để không bị động khi đạo luật được ủy quyền với ngành dệt may được thông qua.

Quy định này sẽ có tác động lớn đến ngành dệt may Việt Nam do EU hiện là thị trường xuất khẩu mặt hàng lớn thứ 2 của Việt Nam sau Hoa Kỳ. Trong những năm vừa qua, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam sang EU luôn đạt trên 3 tỷ USD, đạt mức kỷ lục 4,4 tỷ USD vào năm 2022 và giảm xuống 3,76 tỷ USD vào năm 2023 do kinh tế khu vực đối mặt với nhiều khó khăn, lạm phát cao khiến nhu cầu tiêu thụ quần áo tại thị trường giảm. 5 tháng đầu năm 2024, tỷ trọng xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam Sang EU chiếm 11,4% trong tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng, đạt 1,47 tỷ USD, giảm 2,3% so với cùng kỳ năm 2023.

Thị trường EU có nhu cầu tiêu dùng hàng may mặc rất đa dạng và chú trọng nhiều đến giá cả, tính thời trang, chất lượng…; đồng thời ngày càng quan tâm đến các sản phẩm mang yếu tố bảo vệ môi trường, phát triển bền vững. EU sẽ tiếp tục là thị trường xuất khẩu hàng may mặc nhiều tiềm năng của Việt Nam trong thời gian tới.

Với 27 quốc gia thành viên, EU là thị trường có nhu cầu nhập khẩu hàng may mặc lớn nhất thế giới. Theo thống kê của ITC, trong giai đoạn 2019 - 2023, nhập khẩu hàng may mặc của EU luôn đạt trên 150 tỷ USD/năm với tốc độ tăng trưởng trung bình 3%/năm. Năm 2023, nhập khẩu hàng may mặc của EU đạt 186 tỷ USD, giảm 7,5% so với năm 2022, tăng 10,2% so với năm 2019 (Thời điểm trước đại dịch Covid-19).

Với thị trường cung cấp ngoài khối, EU chủ yếu nhập khẩu từ các nước châu Á. Theo đó, Trung Quốc, Bangladesh và Thổ Nhĩ Kỳ là 3 nhà cung cấp hàng may mặc lớn nhất cho EU, chiếm 42,5% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng may mặc vào EU vào năm 2023. Trung Quốc từ lâu đã là nước xuất khẩu hàng may mặc lớn nhất sang EU, chiếm 17,6% tổng kim ngạch nhập khẩu của EU. Tiếp theo là Bangladesh ở mức 16,3% và Thổ Nhĩ Kỳ ở mức 8,6%.

Trong vài năm tới, dự kiến ​​nhập khẩu hàng may mặc của EU từ các nước đang phát triển mới nổi sẽ tăng trưởng hơn nữa. Trong đó, khả năng cạnh tranh đối với hàng may mặc của Việt Nam so với các đối thủ sẽ tăng nhờ lộ trình giảm thuế suất dần về 0% trong vòng 7 năm theo cam kết trong Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA).

Minh Thu tổng hợp