Phân tích, đánh giá tình hình thực thi Hiệp định EVFTA trong hoạt động xuất khẩu sắt thép của Việt Nam sang thị trường EU trong 5 tháng đầu năm 2025

Nhu cầu thị trường thép thế giới nói chung yếu trong khi sản lượng thép thô của Trung Quốc vẫn ở mức cao và xu hướng bảo hộ gia tăng tại nhiều quốc gia nhập khẩu khiến xuất khẩu sắt thép của Việt Nam tiếp tục giảm cả về lượng và trị giá. Cụ thể, theo số liệu hải quan Việt Nam, xuất khẩu sắt thép của Việt Nam trong tháng 5/2025 giảm 20,2% về lượng và giảm 24,7% về trị giá so với tháng 5/2024, đạt 0,89 triệu tấn với trị giá 600,1 triệu USD, đưa tổng xuất khẩu sắt thép 5 tháng đầu năm 2025 lên 4,73 triệu tấn với trị giá 3,09 tỷ USD, giảm 14,1% về lượng và 23,5% về trị giá so với cùng kỳ năm trước.

Tiêu thụ sắt thép ở EU chậm lại khiến lương sắt thép của Việt Nam xuất khẩu sang EU tháng 5/2025 bắt đầu giảm sau khi đã tăng liên tục trong tháng 2, tháng 3 và tháng 4/2025. Thống kê sơ bộ từ số liệu của Cục Hải quan, xuất khẩu sắt thép sang EU trong tháng 5/2025 đạt 187,5 nghìn tấn, tương đương 136,71 triệu USD, giảm 19,01% về lượng và giảm 12,92% về trị giá so với tháng 4/2025, giảm 22,7% về lượng và giảm 18,7% về trị giá so với tháng 5/2024. 

Tính chung 5 tháng đầu năm nay, xuất khẩu sắt thép sang EU giảm mạnh 35,8% về lượng và giảm 30,11% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 921,4 nghìn tấn, tương đương 700,65 triệu USD. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu hàng sắt thép sang các thị trường lớn trong EVFTA giảm khá như kim ngạch xuất khẩu hàng sắt thép sang Italia giảm 22,84% (đạt 270,69 triệu USD), sang Bỉ giảm 40,69% (đạt 165,07 triệu USD), sang Tây Ban Nha giảm 32,91% (đạt 122,44 triệu USD), sang Bồ Đào Nha giảm 39,55% (đạt 45,78 triệu USD) …

Đáng chú ý là xuất khẩu sắt thép sang Đức có xu hướng tăng trong bối cảnh xuất khẩu sang hầu hết các thị trường khối EU giảm. Thống kê số liệu hải quan Việt Nam, xuất khẩu sắt thép sang Đức tính chung 5 tháng đầu năm 2025 tăng gấp 37 lần về lượng và gấp hơn 12 lần về trị giá so với kỳ 5 tháng đầu năm 2020 (trước khi EVFTA có hiệu lực); tăng gấp gần 36 lần về lượng và 11 lần về trị giá so với kỳ 5 tháng đầu năm 2021 (giai đoạn EVFTA bắt đầu có hiệu lực), tăng 841,84% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024. Điều này cho thấy hiệu quả tích cực từ Hiệp định EVFTA đem lại cho ngành hàng sắt thép nói riêng.

Về cơ cấu các chủng loại sắt thép xuất khẩu sang EU, thép mạ kẽm vẫn là nhóm hàng có trị giá xuất khẩu cao nhất trong cơ cấu các chủng loại sắt thép xuất khẩu sang EU. Tháng 5/2025, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này đạt 42,91 triệu USD, giảm 12,98% so với tháng 4/2025 và giảm 27,51% so với tháng 5/2024. Tính trong 5 tháng đầu năm nay, trị giá xuất khẩu các loại thép mạ kẽm sang EU giảm 46,4% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 210,56 triệu USD, chiếm 36,43% tổng kim ngạch các chủng hàng sắt thép xuất khẩu sang EU. Đặc biệt, xuất khẩu các loại thép tấm – nhóm hàng có trị giá xuất khẩu cao thứ hai – lại có xu hướng tăng trong vài tháng gần đây trong khi xuất khẩu sắt thép nói chung đang giảm cả về lượng và trị giá. Cụ thể, sau khi tăng trong tháng 4/2025, kim ngạch xuất khẩu các loại thép tấm tháng 5/2025 tiếp tục tăng 9,71% so với tháng 4/2025 và tăng đến 100,33% so với tháng 5/2024, đạt 32,37 triệu USD, đưa tổng trị giá xuất khẩu nhóm hàng sang EU 5 tháng đầu năm 2025 lên 125,19 triệu USD (chiếm 17,87% tỷ trọng trên tổng kim ngạch xuất khẩu các chủng hàng sắt thép sang EU), tăng 49,08% so với 5 tháng đầu năm 2024.

Nhìn chung, xuất khẩu sắt thép của Việt Nam gặp nhiều khó khăn trong bối cảnh xung đột địa chính trị giữa các quốc gia trên thế giới gia tăng và các hàng rào thuế quan và các biện pháp phòng vệ thương mại từ các thị trường nhập khẩu chủ chốt. Cùng đó, giá thép trên thị trường quốc tế sụt giảm, gây áp lực giảm giá trị xuất khẩu vượt mức giảm sản lượng. Hiệp hội thép châu Âu – Eurofer đã đưa ra dự báo nhu cầu thép của EU sẽ tiếp tục giảm 0,9% trong năm 2025, có thể khiến xuất khẩu sắt thép sang EU giảm trong nay.

Doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng ưu đãi theo cam kết trong hiệp định EVFTA, nhưng những diễn biến như chính sách bảo hộ mới, hạn chế quota miễn thuế, điều tra AD HRC và CBAM đều làm tăng rào cản phi-thuế và chi phí cho hàng thép Việt Nam vào EU. Một số dòng sắt thép được giảm/miễn thuế hải quan từ ưu đãi của EVFTA nhưng theo lộ trình đến năm 2027. Vì vậy, việc đầu tư vào công nghệ giảm thiểu ô nhiễm môi trường tuy đòi hỏi một khoản chi phí lớn không phải doanh nghiệp nào cũng đủ khả năng tài chính, nhưng áp dụng công nghệ xanh không chỉ giúp các doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế mà còn giúp tiết kiệm chi phí dài hạn, nâng cao hiệu quả sản xuất và tăng cường năng lực cạnh tranh, đáp ứng tốt hơn các điều kiện xuất khẩu sắt thép sang thị trường EU nói riêng.

- Xem chi tiết tại đây;

 

Người thực hiện: Thanh Thuỷ