Nỗ lực tháo gỡ thẻ vàng IUU

Thời gian để chuẩn bị cho cuộc làm việc lần thứ 4 với Đoàn Thanh tra của Ủy ban châu Âu không còn nhiều, do đó, đây là thời gian phía Việt Nam cần cấp bách triển khai các giải pháp khắc phục những hạn chế còn tồn tại để sớm tháo gỡ được thẻ vàng cho hải sản khai thác của Việt Nam.

 
Đồn Biên phòng Diễn Thành, Bộ đội biên phòng Nghệ An kiểm tra các phương tiện hoạt động trên biển. (Ảnh Anh Bách)

Vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục

Theo Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), trong thời gian qua, việc triển khai chống khai thác IUU đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên, hiện vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế cần khẩn trương khắc phục để tháo gỡ thẻ vàng. Theo đó, hiện nay, về truy xuất nguồn gốc hải sản, về giám sát sản lượng qua cảng, mới đạt khoảng 28,5% tổng sản lượng khai thác; mới có khoảng 80% tàu cá báo cáo trước 1 giờ, nộp nhật ký khai thác. Nhiều tàu từ 15m trở lên không vào cảng bốc dỡ sản phẩm.
 
Về thực thi pháp luật và xử lý vi phạm, năm 2022, tàu bị nước ngoài bắt giữ có 84 tàu, từ đầu năm 2023 đến 17/4/2023 gồm 16 tàu. Về xử lý vi phạm, xử lý tàu vi phạm vùng biển nước ngoài 10 tàu; chưa xử lý vụ nào môi giới đi nước ngoài.
 
Về tàu từ 24m mất kết nối 10 ngày có 259 lượt (từ 25/10/2022 - 17/4/2023). Trong đó, từ 25/10/2022 - 31/1/2023 có 157 lượt (xử lý 30,6%); từ 1/2 - 17/4/2023 có 102 lượt (xử lý 91,2%),…
 
Thực tế trên cho thấy, việc triển khai chống khai thác IUU vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Theo Tổng cục Thủy sản, nguyên nhân do nhận thức về chống khai thác IUU còn hạn chế; hành động chống khai thác IUU chưa thống nhất, đồng bộ. Đồng thời, còn thiếu nguồn lực (nhân lực, tài chính) để thực thi pháp luật về chống IUU,…
 
Để chuẩn bị cho đợt làm việc với Đoàn thanh tra EC lần thứ 4 sắp tới, từ đây cho tới ngày 5/5, Tổng cục Thủy sản đề nghị, về xử lý vi phạm IUU, cần xử lý 100% tàu vi phạm vùng biển nước ngoài. Về vấn đề này, cần có sự phối hợp với quốc tế để có thông tin; điều tra, thu nhập, củng cố hồ sơ, xử lý nghiêm minh đúng quy định và tích cực truyền thông để răn đe.
 
Bên cạnh đó, xử lý 100% tàu vi phạm VMS, trong đó, để triển khai công tác này cần bổ sung nguồn lực về cảng, kiểm ngư, thanh tra; xây dựng kế hoạch trực 24/7 và xử lý nghiêm minh các vi phạm theo quy định. Về xử lý vi phạm khác, sẽ tiến hành kiểm tra định kỳ, đột xuất tàu cá, cảng cá, cơ sở chế biến để xử lý nghiêm theo quy định nếu có vi phạm.
 
Đáng chú ý, về thực thi pháp luật, theo Tổng cục Thủy sản, cần chấm dứt tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. Trong đó, các giải pháp cần được triển khai gồm: lập danh sách tàu có nguy cơ vi phạm; lập kế hoạch giám sát chặt chẽ 24/7; tuần tra kiểm tra trọng tâm, trọng điểm; xử lý nghiêm vi phạm,…
 
Về điều tra xử lý vi phạm, Tổng cục Thủy sản cho rằng, cần bổ sung nguồn lực kiểm ngư, thanh tra; nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ (phân tích hình ảnh); trao đổi, chia sẻ thông tin trong xử lý vi phạm. Đồng thời, đẩy mạnh công tác truyền thông nâng cao nhận thức về chống khai thác IUU; tăng cường hợp tác quốc tế liên quan tới lĩnh vực này.  
 
Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến, theo kế hoạch, dự kiến Đoàn thanh tra EC sang Việt Nam từ ngày 23/5 tới đây. Do đó, Thứ trưởng đề nghị các địa phương tập trung chỉ đạo khẩn trương, quyết liệt các nhóm nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra; chuẩn bị đầy đủ, chi tiết kế hoạch để làm việc với Đoàn thanh tra của EC. Tập trung vào công tác truyền thông, quản lý đội tàu, truy xuất nguồn gốc sản phẩm và xử lý vi phạm. 
 
Đẩy nhanh tiến độ hoàn thành 100% việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình
 
Triển khai thực hiện Quyết định số 81/QĐ-TTg ngày 13/2/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành “Kế hoạch hành động chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, chuẩn bị làm việc với đoàn Thanh tra của Ủy ban châu Âu lần thứ 4”, để hoàn thành 100% việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình theo quy định; cập nhật 100% dữ liệu tàu cá vào Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia; giám sát 24/7 100% tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên hoạt động trên biển qua hệ thống giám sát tàu cá, Bộ NN&PTNT đề nghị UBND các tỉnh, thành phố ven biển tập trung triển khai một số giải pháp cụ thể.
 
Trong đó, về công tác lắp đặt thiết bị, đối với tàu cá có giấy phép khai thác thủy sản chưa lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, khẩn trương lắp đặt, đảm bảo 100% số lượng tàu cá còn hạn Giấy phép khai thác thủy sản được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình. Hiện nay, qua hệ thống cơ sở dữ liệu Vnfishbase và hệ thống giám sát tàu cá còn 223 tàu cá tại các tỉnh còn hạn giấy phép khai thác nhưng chưa lắp đặt thiết bị giám sát hành trình.
 
Đối với tàu cá không còn khả năng hoạt động, nằm bờ chưa lắp đặt thiết bị, thống kê danh sách chi tiết, vị trí tàu đang nằm bờ, giao cơ quan, đơn vị quản lý và báo cáo định kỳ trước ngày 20 hàng tháng về Bộ NN&PTNT. Sớm có biện pháp giải bản đối với các tàu cá bị chìm, cháy, mất tích, nước ngoài bắt giữ tịch thu, ngân hàng tịch thu theo quy định.
 
Đối với các tàu cá đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình nhưng không có tín hiệu kết nối dài ngày trên hệ thống giám sát tàu cá. Tính đến nay, số lượng tàu cá bị mất kết nối trên 1 năm là 2.335 tàu. Đặc biệt, nhiều tàu cá đã bị mất kết nối từ năm 2019, 2020 cho đến nay vẫn chưa có tín hiệu trở lại. Cụ thể, từ năm 2019 có 30 tàu, từ năm 2020 có 524 tàu. Do vậy, Bộ NN&PTNT đề nghị các địa phương rà soát, quản lý chặt chẽ số tàu cá này như các tàu cá chưa lắp thiết bị giám sát hành trình.
 
Về công tác vận hành, theo Bộ NN&PTNT, các địa phương đến nay chưa ban hành quy chế, quy trình xử lý thông tin tàu cá trên hệ thống giám sát tàu cá (Hà Tĩnh, Phú Yên, Thành phố Hồ Chí Minh, Bạc Liêu), chưa tổ chức trực vận hành hệ thống giám sát tàu cá 24/7 (Thanh Hóa, Quảng Bình, Quảng Ngãi), khẩn trương sắp xếp, bố trí nhân lực để trực 24/7, ban hành đầy đủ và thực hiện đúng theo các quy chế, quy trình đã xây dựng. Phối hợp trả lời kết quả xử lý vụ việc khi nhận được thông báo tàu cá có chiều dài từ 24m trở lên mất kết nối trên 10 ngày trên biển, vượt ranh giới cho phép trên biển từ trực ban Tổng cục Thủy sản cho đến khi kết thúc vụ việc.
 
Bên cạnh đó, thực hiện rà soát và xác thực thông tin tàu cá từ 15 mét trở lên đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình trên hệ thống giám sát tàu cá để đảm bảo đúng thông tin quản lý tàu cá.
 
Cũng theo Bộ NN&PTNT, hiện nay, tình hình tàu cá duy trì hoạt động của thiết bị có kết nối trung bình hàng ngày tại các tỉnh vẫn còn thấp so với số lượng tàu cá đã lắp (chỉ đạt khoảng 50%). Một số tỉnh có tỷ lệ tàu cá kết nối cao hàng ngày từ 70-80% như Bến Tre, Trà Vinh, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang. Các tỉnh có tỷ lệ tàu cá kết nối hàng ngày thấp dưới 30% như: Đà Nẵng (5%), Thừa Thiên Huế (13%), Quảng Trị (16%), Hà Tĩnh (17%), Thanh Hóa (22%), Quảng Ngãi (23%). Do đó, Bộ NN&PTNT đề nghị các địa phương cần rà soát toàn bộ khối tàu từ 15m trở lên của tỉnh đã lắp thiết bị giám sát hành trình nhưng không duy trì hoạt động, tránh tình trạng các tàu cá này tham gia khai thác thủy sản.
 
Về công tác tuyên truyền và xử lý vi phạm, Bộ NN&PTNT đề nghị các tỉnh, thành phố ven biển cần tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền cho ngư dân các quy định của pháp luật về việc lắp đặt, sử dụng thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá; các quy định về xử lý vi phạm hành chính về giám sát hành trình tàu cá. Tăng cường điều tra xử lý vi phạm hành chính liên quan đến tàu cá vi phạm quy định về thiết bị giám sát hành trình để đủ sức răn đe.
 
Khẩn trương thành lập lực lượng Kiểm ngư địa phương
 
Nhằm triển khai yêu cầu: “Khẩn trương thành lập Kiểm ngư địa phương theo quy định của Luật Thủy sản năm 2017 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương theo thẩm quyền của tỉnh” tại Quyết định số 81/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành “Kế hoạch hành động chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, chuẩn bị làm việc với đoàn Thanh tra của Ủy ban châu Âu lần thứ 4”, Bộ NN&PTNT đã ban hành 3 văn bản đề nghị các địa phương khẩn trương thành lập lực lượng Kiểm ngư để thực thi pháp luật về khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản.
 
Tuy nhiên, cũng theo Bộ NN&PTNT, đến nay, mới chỉ có 9/28 tỉnh, thành phố ven biển thành lập tổ chức Kiểm ngư địa phương. Trong đó, 8 tỉnh thành lập theo mô hình cấp phòng và tương đương thuộc Chi cục Thủy sản, Sở NN&PTNT; 1 tỉnh (Kiên Giang) thành lập theo mô hình cấp Chi cục (Chi cục Kiểm ngư) thuộc Sở NN&PTNT.
 
Trong bối cảnh nguồn lợi thủy sản, đa dạng sinh học và các hệ sinh thái biển đang tiếp tục có xu hướng suy giảm nhanh chóng, cường lực khai thác lớn, phát triển thiếu bền vững, trong khi đó, tổ chức bộ máy để thực thi pháp luật tại các địa phương ven biển chưa được kiện toàn, thiếu đồng bộ, thiếu nguồn nhân lực, phương tiện để thực hiện nhiệm vụ tuần tra, kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm trên biển dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật về khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản chiếm tỷ lệ rất cao (trung bình khoảng 20% số tàu cá có hành vi vi phạm trên tổng số tàu cá được kiểm tra khi Lực lượng Kiểm ngư tuần tra trên biển).
 
Ủy ban Châu Âu (EC) sau 3 đợt kiểm tra về tình hình triển khai các khuyến nghị, khắc phục cảnh báo thẻ vàng của EC đối với sản phẩm thủy sản khai thác của Việt Nam, tiếp tục đánh giá: “Tình hình thực thi pháp luật tại Việt Nam chưa hiệu quả, thiếu đồng bộ, chưa thống nhất giữa các địa phương, chưa đảm bảo tính răn đe; đây là vấn đề còn tồn tại nghiêm trọng, do đó cần phải tăng cường tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, xử lý các tàu cá vi phạm khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, đặc biệt cần xử lý nghiêm các tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài”.
 
Để khắc phục tình trạng nêu trên, hướng tới phát triển nghề cá bền vững, có trách nhiệm, hội nhập quốc tế, đảm bảo sinh kế lâu dài cho ngư dân và phát triển sản xuất của doanh nghiệp Việt Nam, đồng thời thực thi pháp luật đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả, sớm gỡ cảnh báo thẻ vàng của EC trong năm 2023, nâng cao vị thế, hình ảnh, uy tín của ngành thủy sản Việt Nam trên trường quốc tế, Bộ NN&PTNT yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố ven biển chỉ đạo, khẩn trương thành lập lực lượng Kiểm ngư địa phương theo quy định tại Luật Thủy sản năm 2017 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương theo thẩm quyền của tỉnh./.

 

Nguồn: Báo điện tử Đảng Cộng sản