Những thay đổi của cơ thể sau khi cai thuốc lá dưới góc nhìn khoa học

Cai thuốc lá là một quá trình khó khăn nhưng mang lại rất nhiều lợi ích to lớn cho sức khỏe, bất kể bạn hút bao lâu đi nữa. Khi ngừng hút thuốc, cơ thể con người có khả năng hồi phục kỳ diệu tích cực cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn. Chỉ sau vài phút đến vài năm, chúng ta có thể nhận thấy những thay đổi rõ rệt, từ cải thiện chức năng hô hấp, tim mạch cho đến giảm đáng kể nguy cơ mắc ung thư.

Thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có ít nhất 69 chất gây ung thư đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác nhận. Nicotine - thành phần gây nghiện chính tác động trực tiếp đến hệ thần kinh, tim mạch, hô hấp và cả quá trình trao đổi chất. Khi một người quyết định bỏ thuốc, cơ thể sẽ kích hoạt một loạt cơ chế sinh học để phục hồi, bắt đầu chỉ vài phút sau điếu thuốc cuối cùng và kéo dài trong nhiều năm. Hiểu rõ những thay đổi này không chỉ giúp củng cố động lực bỏ thuốc mà còn giúp người bỏ thuốc chuẩn bị tốt hơn để vượt qua giai đoạn khó khăn ban đầu.

Ảnh minh họa

Thuốc lá là gánh nặng lớn về y tế công cộng. Theo WHO, hút thuốc gây hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm tại Việt Nam. Điều này đồng nghĩa với tổn thất lớn về sức khỏe và kinh tế cho xã hội.

Ở quy mô toàn cầu, bỏ thuốc lá không chỉ cứu được nhiều mạng người mà còn giảm gánh nặng cho hệ thống chăm sóc sức khỏe (bệnh tim mạch, COPD, ung thư…). Việc từ bỏ thuốc lá mang lại những lợi ích tích cực nhiều mặt cho sức khỏe, giúp giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh nguy hiểm:

-Giảm CO (carbon monoxide) và cải thiện vận chuyển oxy: CO từ khói thuốc liên kết với hemoglobin, làm giảm khả năng vận chuyển oxy. Sau khi bỏ, CO giảm nhanh (trong vài giờ) nên oxy hóa mô được phục hồi.

- Giảm viêm và giảm nguy cơ hình thành mảng xơ vữa: hút thuốc gây viêm hệ thống và tăng nguy cơ huyết khối. Bỏ thuốc làm giảm các dấu hiệu viêm, cải thiện chỉ số cholesterol tốt (HDL) và làm chậm quá trình xơ vữa động mạch, qua đó nguy cơ tim mạch giảm.

- Phục hồi lông mao và chức năng phổi: lông mao bị tổn thương bởi khói. Sau khi bỏ thuốc, lông mao dần phục hồi (vài tuần–tháng), giúp loại bỏ đờm và mầm bệnh, làm giảm nhiễm khuẩn và ho.

- Tăng khả năng sửa chữa tế bào và giảm đột biến: nhiều nghiên cứu tế bào cho thấy sau khi bỏ thuốc, tỉ lệ tế bào phổi “lành mạnh” tăng lên theo thời gian (với mức phục hồi phụ thuộc vào mức độ tổn thương trước đó). Điều này làm giảm nguy cơ phát triển ung thư về lâu dài.

Những thay đổi theo mốc thời gian - từ ngay lập tức đến 20 năm sau khi cai thuốc lá:

Ngay trong 20 phút đầu tiên: Huyết áp và nhịp tim bắt đầu giảm về mức bình thường. Mạch máu ngoại vi giãn ra, tăng lưu thông máu đến bàn tay, bàn chân.
Sau 8–12 giờ: máu được thanh lọc. Nồng độ CO (carbon monoxide) trong máu giảm đáng kể, oxy gắn với hemoglobin tốt hơn. Oxy máu tăng lên, giúp cơ quan nhận đủ dưỡng khí hơn, cải thiện chức năng tim, não.

Sau 24–48 giờ: Khứu giác và vị giác bắt đầu nhạy hơn do các tế bào cảm thụ không còn bị nicotine và các hạt độc hại ức chế.  Nguy cơ nhồi máu cơ tim bắt đầu giảm nhẹ.

 Sau 72 giờ: Phế quản giãn nở hơn, giúp hít thở sâu hơn, giảm cảm giác hụt hơi. Triệu chứng cai nicotine (lo âu, mất ngủ, thèm thuốc) đạt đỉnh.

Sau 2 tuần – 3 tháng: Tuần hoàn máu cải thiện rõ rệt, cơ bắp nhận oxy tốt hơn. Dung tích phổi tăng 10–20%, ho và đờm giảm. Nguy cơ huyết khối giảm.

Sau 1–9 tháng: Các lông mao trong đường hô hấp mọc lại, giúp loại bỏ đờm, bụi, vi khuẩn tốt hơn. Giảm nguy cơ nhiễm trùng hô hấp, viêm phế quản. Hơi thở sâu hơn, ít thở khò khè.

Sau 1 năm:  Nguy cơ bệnh mạch vành giảm 50% so với người hút thuốc. Huyết áp và mạch ổn định hơn.

Sau 5 năm: Nguy cơ đột quỵ giảm xuống tương đương người chưa bao giờ hút thuốc. Nguy cơ ung thư miệng, họng, thực quản giảm 50%.

Sau 10–15 năm: Nguy cơ tử vong do bệnh mạch vành hoặc ung thư phổi gần bằng người không hút. Tuổi thọ trung bình tăng thêm 5–10 năm so với người tiếp tục hút.

Sau 20 năm: Nguy cơ tử vong do các nguyên nhân liên quan đến hút thuốc, bao gồm cả bệnh phổi và ung thư, giảm xuống mức của một người chưa bao giờ hút thuốc trong cuộc đời. Ngoài ra, nguy cơ phát triển ung thư tuyến tụy giảm xuống so với người chưa bao giờ hút thuốc.

Bỏ thuốc lá là một quá trình hồi phục sinh học kéo dài, nhưng lợi ích bắt đầu ngay từ phút đầu tiên và tích lũy theo thời gian. Mỗi ngày không hút thuốc là một bước tiến giúp cơ thể giảm độc tố, cải thiện chức năng cơ quan, phục hồi hệ miễn dịch và giảm nguy cơ tử vong sớm. Dưới góc nhìn khoa học, quyết định bỏ thuốc không chỉ là thay đổi hành vi mà là khởi động một chuỗi phản ứng phục hồi sinh học ngay lập tức giúp đảo ngược phần lớn tác hại đã gây ra. Dù đã hút thuốc lâu năm, bắt đầu hôm nay vẫn sẽ mang lại những lợi ích sức khỏe rõ rệt.

 

Nguồn: Vitic tổng hợp