Những nguyên nhân khiến tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới nước ta vẫn ở mức cao

Những năm qua, công tác phòng chống tác hại thuốc lá ở nước ta đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên Việt Nam vẫn là nước có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc lá nhiều so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Đây là một vấn đề đáng lo ngại, bất chấp những nỗ lực từ Chính phủ và các tổ chức y tế.

Nước ta có trên 15 triệu người trưởng thành sử dụng thuốc lá, chiếm trên 22% dân số, đồng thời là nước có người sử dụng thuốc lá đứng thứ 15 trên thế giới. Theo thống kê có khoảng 42,3% nam giới trưởng thành đang hút thuốc lá, trong khi đó, chỉ có 1,2% nữ giới hút thuốc. Điều này cho thấy nam giới chiếm tới hơn 97% tổng số người hút thuốc tại Việt Nam. Nếu áp dụng các biện pháp mạnh và hiệu quả, từ nay đến năm 2030, chúng ta có thể giảm tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới xuống dưới 30% theo mục tiêu quốc gia.

 
Ảnh minh họa

Việt Nam là một trong những quốc gia thành viên WHO tham gia vào Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC) sớm nhất và đã có những thay đổi tích cực trong công tác phòng, chống tác hại thuốc lá. Tuy nhiên, hiện Việt Nam vẫn là một trong những nước có tỷ lệ nam giới hút thuốc cao và được báo động hàng năm.

Dưới đây là những nguyên nhân chính khiến tỷ lệ này vẫn ở mức cao

Tư tưởng xã hội và văn hóa lâu đời:  ở Việt Nam, thuốc lá không chỉ là một sản phẩm tiêu dùng mà còn mang trong mình tư tưởng, thói quen và định kiến xã hội đã tồn tại hàng thập kỷ. Điều này góp phần giải thích vì sao tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới luôn gấp hàng chục lần nữ giới và rất khó giảm xuống. Ở nhiều vùng nông thôn và trong cộng đồng, việc hút thuốc được xem là "bản lĩnh đàn ông" hoặc thể hiện sự trưởng thành. Hành vi hút thuốc còn được coi như một phần của giao tiếp xã hội.

Giá thành thuốc lá rẻ và dễ tiếp cận: ở nước ta, một bao thuốc lá phổ thông có thể được mua với giá chỉ từ 10.000 – 25.000 đồng. Với mức giá này, thuốc lá rẻ hơn một bữa sáng, một ly cà phê, thậm chí còn rẻ hơn một cuốn vở học sinh. Người dân, đặc biệt ở vùng thu nhập thấp, có thể dễ dàng tiếp cận thuốc lá mà không bị ràng buộc nhiều về chi phí, tài chính.

Pháp luật phòng chống thuốc lá chưa được thực thi nghiêm túc: Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá từ năm 2012 nhằm kiểm soát việc sử dụng thuốc lá, từ việc cấm hút thuốc nơi công cộng, cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh trên bao bì, cho đến cấm quảng cáo, tài trợ liên quan đến thuốc lá. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thực thi còn yếu, thiếu nghiêm túc và đồng bộ, nhiều nơi vẫn vi phạm mà không bị xử lý. Điều này dẫn đến việc thuốc lá vẫn dễ dàng len lỏi vào đời sống hàng ngày, đặc biệt là trong nhóm nam giới.

Ảnh hưởng từ quảng cáo và chiến lược của các tập đoàn thuốc lá: Do lợi nhuận cao, các tập đoàn thuốc lá không ngừng tìm mọi cách để duy trì và mở rộng thị trường - đặc biệt là tại các quốc gia có thu nhập trung bình như Việt Nam. Mặc dù bị cấm quảng cáo trực tiếp, các công ty thuốc lá vẫn sử dụng các chiêu trò gián tiếp, tài trợ sự kiện, thông qua hình ảnh trong phim ảnh, ca nhạc để đánh vào tâm lý nam giới trẻ tuổi. Các công ty thuốc lá tung ra nhiều sản phẩm mới: thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, kẹo nicotine...để nhắm vào nam giới thanh thiếu niên.

Áp lực tâm lý từ công việc và cuộc sống: Trong nhịp sống hiện đại, rất nhiều người, đặc biệt là nam giới phải đối mặt với những gánh nặng vô hình như áp lực mưu sinh, trách nhiệm gia đình, căng thẳng công việc, nỗi lo kinh tế… Và đáng tiếc, rất nhiều người đã tìm đến thuốc lá như một cách giải tỏa căng thẳng, để rồi rơi vào vòng luẩn quẩn nghiện – lệ thuộc – hủy hoại sức khỏe.

Thiếu nhận thức đầy đủ về tác hại của thuốc lá: Một số người vẫn chưa ý thức được đầy đủ các tác hại lâu dài, hoặc coi nhẹ mối liên hệ giữa hút thuốc và bệnh tật như ung thư phổi, tim mạch, đột quỵ... Đặc biệt ở khu vực nông thôn, nơi có trình độ học vấn thấp, nhận thức càng hạn chế, hút thuốc vẫn bị coi là chuyện bình thường, thậm chí là thói quen vô hại.

Tỷ lệ hút thuốc lá cao ở nam giới nước ta là kết quả của nhiều yếu tố đan xen: xã hội, văn hóa, kinh tế, pháp luật và tâm lý. Chính sách tăng thuế thuốc lá được coi là một trong các biện pháp hữu hiệu nhất để ngăn chặn người trẻ bắt đầu hút thuốc và giúp người đang hút thuốc cai thuốc.

Mỗi người đàn ông bỏ thuốc – là cả gia đình được bảo vệ khỏi khói độc

 

Nguồn: VITIC tổng hợp