Những bước tiến quan trọng trong công cuộc phòng chống tác hại của thuốc lá tại Việt Nam

Trong một thập kỷ qua, công tác phòng chống tác hại của thuốc lá ở Việt Nam đã có những bước tiến đáng ghi nhận, thể hiện rõ qua hệ thống pháp luật, chính sách và các hoạt động truyền thông, giáo dục sức khỏe cộng đồng. Việt Nam từ một quốc gia có tỷ lệ hút thuốc cao hàng đầu thế giới đang từng bước xây dựng môi trường không khói thuốc, bảo vệ sức khỏe cho hàng chục triệu người dân.

Một trong những bước tiến quan trọng để có sự thay đổi trong nhận thức của cộng đồng, đó là từ việc Việt Nam đã sớm ban hành được Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, đây là khung pháp lý toàn diện đặt nền móng cho các hoạt động kiểm soát thuốc lá tại Việt Nam đến việc thiết lập Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá do Bộ Y tế chủ trì, đã tạo nguồn lực tài chính ổn định và quan trọng cho các hoạt động trong phòng chống tác hại của thuốc lá. Các chính sách này đã từng bước tạo ra chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành vi tiêu dùng của người dân.

“Nếu như trước đây, việc hút thuốc được xem là bình thường, hay chỉ là công cụ mời chào trong giao tiếp, thì nay ngày càng nhiều người, nhất là giới trẻ đã nhận thức rõ ràng về tác hại của thuốc lá”.
 
Trong khi đó, Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội thông qua về việc cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cũng là một bước tiến quan trọng tiếp theo và được xem là một thắng lợi lớn đã nhận được sự hoan nghênh rộng rãi từ giới y tế, các tổ chức xã hội và cộng đồng trong công tác phòng chống tác hại của thuốc lá. Nghị quyết này cũng đã được triển khai thi hành bằng Kế hoạch theo Quyết định số 1665/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 5/8/2025. Với việc ban hành Kế hoạch của Chính phủ nhằm triển khai nghiêm túc, có chất lượng và hiệu quả các quy định về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng của Quốc hội tại Việt Nam. Đây là một bước đi mạnh mẽ để ngăn chặn sự lan rộng của các sản phẩm thuốc lá thể hệ mới, nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng kinh tế cho xã hội.

Mới đây, Quốc hội cũng đã chính thức thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), trong đó, thuế suất chung cho thuốc lá là 75%, lộ trình áp thuế tuyệt đối bắt đầu từ ngày 1/1/2027 và tăng dần đến năm 2031. Với chính sách thuế được tăng cường được coi là công cụ tài chính quan trọng giúp giảm gánh nặng về kinh tế cho xã hội, đồng thời, đây cũng là công cụ hữu hiệu để giảm mức độ sử dụng thuốc lá đối với các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như thanh thiếu niên. Theo các chuyên gia phân tích tăng thuế là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để giảm tiêu dùng thuốc lá, tăng giá thuốc lá 10% có thể giảm tiêu dùng từ 4–7%. Do vậy, đây là bước đi đúng hướng để Việt Nam giảm mạnh tiêu dùng thuốc lá trong thời gian tới.

Trước đó, Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030 được Chính phủ phê duyệt cũng đã xác định rõ mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, giảm tiếp xúc thụ động với khói thuốc, và kiểm soát chặt chẽ các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Rõ ràng đây là một chiến lược hiệu quả để Việt Nam thực hiện cam kết quan trọng trong việc giảm các yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe, giảm tỷ lệ tử vong do sử dụng các sản phẩm thuốc lá gây ra; bảo đảm quyền được sống, làm việc và học tập trong môi trường không khói thuốc lá của người dân. Và chính mục tiêu cụ thể trong Chiến lược này đã giúp Việt Nam đạt được những kết quả đáng ghi nhận đó là tỷ lệ hút thuốc lá và tỷ lệ tiếp xúc với khói thuốc giảm mạnh trong những năm qua. Đây là một tín hiệu tích cực, cho thấy các chính sách ban hành đang phát huy hiệu quả và bền vững.

Song song với các chính sách đó, Việt Nam cũng đã và đang đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục về tác hại của thuốc lá, bao gồm cả thuốc lá điện tử đến 98% người dân. Các chiến dịch truyền thông, giáo dục trong trường học, nơi làm việc, và cộng đồng đã góp phần hình thành lối sống lành mạnh, không khói thuốc. Việc xây dựng môi trường không khói thuốc tại bệnh viện, trường học, cơ quan hành chính… không chỉ là quy định pháp lý mà còn trở thành chuẩn mực văn hóa.

Những kết quả đạt được cho thấy Việt Nam đang đi đúng hướng trong công cuộc phòng chống tác hại của thuốc lá. Tuy nhiên, dù đạt được nhiều thành tựu, công cuộc phòng chống tác hại thuốc lá ở Việt Nam vẫn đối mặt không ít khó khăn và cần tiếp tục tăng cường thực thi luật, tăng cường giám sát, đồng thời hỗ trợ người dân từ bỏ thói quen hút thuốc cũng là biện pháp cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển quốc gia bền vững.

 

Nguồn: VITIC tổng hợp