Nâng cao vai trò toàn diện của cơ quan nhà nước trong việc thực thi, kiểm soát thuốc lá điện tử tại Việt Nam

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh công cuộc phòng, chống tác hại của thuốc lá, Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội đã quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là một bước tiến quan trọng. Tuy nhiên, để quy định này thực sự đi vào cuộc sống, vai trò của các cơ quan nhà nước cần được nâng cao toàn diện cả về thể chế, năng lực thực thi đến giám sát xã hội.

Theo báo cáo của Bộ Y tế, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá mới trong giới trẻ từ 15–24 tuổi đã tăng gấp đôi trong vòng 5 năm qua. Các sản phẩm này thường được quảng bá dưới vỏ bọc “ít độc hại hơn” hoặc “giúp cai nghiện thuốc lá truyền thống”, nhưng thực tế cho thấy chúng vẫn chứa chất gây nghiện mạnh và tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây bệnh cho sức khỏe con người bởi các hóa chất độc hại do chúng tạo ra.

Tác hại của thuốc lá không chỉ dừng lại ở khía cạnh sức khỏe mà còn gây ra tổn thất kinh tế xã hội nghiêm trọng. Theo ước tính, Việt Nam thiệt hại hơn 108.000 tỷ đồng mỗi năm do các sản phẩm thuốc lá gây ra, tương đương khoảng 1,14% GDP. Chi phí này bao gồm chi phí điều trị bệnh, mất năng suất lao động và thiệt hại do tử vong sớm.

Trước thực trạng đáng báo động này, mới đây, ngày 05/8/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đã ký Quyết định số 1665/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội về việc cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng (gọi tắt là Kế hoạch). Mục đích của Kế hoạch là nhằm triển khai nghiêm túc, có chất lượng và hiệu quả quy định về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; đồng thời xác định cụ thể nội dung công việc, thời hạn, tiến độ hoàn thành và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc tổ chức thực hiện nghị quyết bảo đảm đồng bộ, thống nhất, hiệu lực, hiệu quả; và nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành và nhân dân trong việc triển khai, thi hành quy định về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Ảnh minh họa

Bên cạnh đó, để bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất của Chính phủ theo đúng Kế hoạch, Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ cho các cơ quan quản lý nhà nước tổ chức thực hiện, cụ thể:

Bộ Công Thương có trách nhiệm rà soát hoạt động đầu tư, sản xuất, xuất nhập khẩu linh kiện thuốc lá điện tử; kiểm tra việc cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh có điều kiện; đề xuất biện pháp xử lý sai phạm của doanh nghiệp.

Bộ Tài chính kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển thuốc lá điện tử nhập lậu qua cửa khẩu; đồng thời tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm về thuế và tài chính liên quan.

Bộ Quốc phòng tăng cường tuần tra biên giới, đường mòn, lối mở để ngăn chặn vận chuyển trái phép; phối hợp với lực lượng liên quan trong xử lý các đối tượng vi phạm.

Bộ Công an điều tra, xác lập chuyên án, triệt phá các đường dây buôn bán thuốc lá điện tử; đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý hình sự các hành vi nghiêm trọng.

Bộ Khoa học và Công nghệ kiểm tra, xử lý quảng cáo trái phép qua thương mại điện tử; giám sát các nền tảng bán hàng trực tuyến có dấu hiệu vi phạm.

Bộ Giáo dục và Đào tạo tăng cường thông tin, giáo dục, tuyên truyền trong trường học về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá mới đối với sức khỏe thể chất, sức khỏe tâm thần và hành vi lối sống của người sử dụng bảo đảm tính răn đe nghiêm khắc.

Ngoài ra, Kế hoạch cũng đề nghị sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên, hiệu quả giữa các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các cơ quan, tổ chức liên quan trong việc triển khai thi hành Nghị định số 173/2024/QH15 của Quốc hội. Đồng thời gắn với trách nhiệm, vai trò của cơ quan đơn vị được phân công chủ trì trong việc phối hợp thực hiện.

Như vậy, với Kế hoạch triển khai thi hành Nghị quyết của Quốc hội cùng quyết tâm chính trị của toàn xã hội trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng, và đặc biệt vai trò của cơ quan nhà nước được nâng cao toàn diện sẽ thực sự trở thành lực lượng nòng cốt, là vũ khí sắc bén để thực thi công cuộc phòng, chống tác hại của thuốc lá và thuốc lá thế hệ mới đạt được mục tiêu bền vững. Từ đó xây dựng một xã hội lành mạnh, không khói thuốc, vì sức khỏe của toàn dân và tương lai của thế hệ trẻ tại Việt Nam.

 

Nguồn: VITIC tổng hợp