Kỳ vọng sự chuyển dịch hành vi tiêu dùng thuốc lá với lộ trình tăng thuế tuyệt đối tại Việt Nam

Việt Nam sẽ áp dụng mức thuế tuyệt đối đối với thuốc lá thay vì chỉ sử dụng thuế suất tỷ lệ như trước đây. Sự thay đổi này đánh dấu một bước ngoặt trong tư duy chính sách, khẳng định rằng thuế không chỉ là công cụ tài chính mà còn là đòn bẩy định hình hành vi tiêu dùng, điều chỉnh lối sống và hướng tới một xã hội lành mạnh hơn.

Hiện nay, Việt Nam có hơn 15 triệu người hút thuốc, với tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành vượt quá 41%. Mỗi năm, hơn 103.000 người tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó gần 19.000 người chết vì phơi nhiễm khói thuốc thụ động. Thực trạng này đòi hỏi những giải pháp can thiệp mạnh mẽ hơn, đặc biệt là về chính sách thuế.

Trong bối cảnh đó, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026 quy định nhiều loại hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế này, trong đó có hàng hóa là thuốc lá chịu mức thuế tiêu thụ đặc biệt, theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Luật này cũng quy định "Mức thuế tuyệt đối đối với thuốc lá điếu" áp dụng từ năm 2027 và với lộ trình tăng thuế tuyệt đối được kỳ vọng sẽ làm giảm hành vi tiêu dùng thuốc lá, thông qua việc tăng giá, làm giảm khả năng chi trả của người tiêu dùng và giảm tính hấp dẫn của sản phẩm. Điều này cũng có thể khuyến khích người hút thuốc bỏ thuốc hoặc giảm lượng tiêu thụ, đồng thời ngăn chặn người trẻ bắt đầu hút thuốc.

Ảnh Internet

Lộ trình tăng thuế thuốc lá hướng tới một xã hội lành mạnh hơn

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV diễn ra ngày 14/6/2025, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), theo thuế áp dụng thuế tuyệt đối đối với thuốc lá điếu sẽ tăng dần theo lộ trình: 2.000 đồng/bao từ 01/01/2027, và lên đến 10.000 đồng/bao vào 01/01/2031. Đối với xì gà, mức thuế tuyệt đối cũng tăng mạnh, từ 20.000 đồng/điếu vào năm 2027 lên 100.000 đồng/điếu vào năm 2031. Các sản phẩm khác như thuốc lào, thuốc lá sợi hay các dạng sử dụng khác cũng sẽ chịu mức thuế từ 20.000 đồng đến 100.000 đồng cho mỗi 100g hoặc 100ml, tùy theo thời điểm trong lộ trình.

Việc áp dụng lộ trình tăng thuế từng bước thay vì tăng mạnh ngay lập tức đã được nhiều chuyên gia đồng tình ủng hộ. Mặc dù có nhiều ý kiến đề xuất tăng thuế mạnh hơn ngay từ năm 2026 nhằm nhanh chóng làm giảm tỷ lệ tiêu thụ thuốc lá tại Việt Nam vốn đang ở mức đáng báo động. Nhưng tăng thuế từng bước được xem là sự lựa chọn hợp lý, hài hòa giữa các mục tiêu sức khỏe cộng đồng và ổn định kinh tế vĩ mô, phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước và xu thế quốc tế.

Kỳ vọng sự chuyển dịch hành vi tiêu dùng

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thuế thuốc lá là biện pháp nhanh nhất và hiệu quả nhất về chi phí để giảm tiêu dùng thuốc lá, từ đó giảm tỷ lệ tử vong sớm và gánh nặng bệnh tật. Nhưng với thuốc lá tại Việt Nam thuế đang được áp trên giá bán lẻ của nhà sản xuất và nhà nhập khẩu, gọi là thuế tương đối, do đó thuế thuốc lá không tăng nhiều so với thu nhập và lạm phát, khiến cho giá thuốc lá tại Việt Nam vẫn rất rẻ, dẫn đến gia tăng nhu cầu tiêu thụ. Việc áp mức thuế có lộ trình sẽ làm hài hòa giữa mục tiêu giảm tiêu thụ thuốc lá, không gây ảnh hưởng quá lớn đến doanh nghiệp sản xuất và người lao động.
Do vậy, việc tăng thuế thuốc lá cần ưu tiên hàng đầu, bởi nếu tăng thuế sẽ tác động rất lớn vào hành vi hút thuốc lá của những người đã, đang và sẽ hút thuốc lá. Với chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đúng và đủ mạnh, sẽ tạo nên hiệu quả thực chất, cũng là bước tiến lớn trong việc bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Theo kinh nghiệm quốc tế, việc tăng 10% giá thuốc lá có thể giúp giảm khoảng 4-5% tỷ lệ tiêu dùng. Đặc biệt, biện pháp này sẽ có hiệu quả cao đối với các nhóm đối tượng nhạy cảm về giá như thanh thiếu niên và người có thu nhập thấp.

Khi Việt Nam áp dụng thuế tuyệt đối đảm bảo giá thuốc lá tăng mạnh, trực tiếp tác động đến tâm lý người sử dụng thuốc lá thì đây sẽ là “cuộc cách mạng” về hành vi tiêu dùng hướng tới giảm nhu cầu, ngăn ngừa khởi đầu mới, thúc đẩy quá trình bỏ thuốc, định hình lại hành vi tiêu dùng thuốc lá và hướng tới một xã hội khỏe mạnh hơn. Bên cạnh lợi ích vể kinh tế, đây còn là cam kết chính trị mạnh mẽ của Việt Nam trong gìn giữ sức khỏe cộng đồng, bảo vệ tương lai cho các thế hệ “Việt Nam không khói thuốc”.

 

Nguồn: VITIC tổng hợp