Hút thuốc lá gây ra gánh nặng xã hội và kinh tế nghiêm trọng

Thuốc lá từ lâu đã được biết đến là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu nhưng có thể phòng tránh được. Không chỉ hủy hoại sức khỏe bản nhân, thuốc lá còn để lại những hệ lụy nghiêm trọng về mặt xã hội và kinh tế - là gánh nặng đè lên vai từng cá nhân, gia đình và toàn xã hội. Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ nam giới hút thuốc thuộc hàng cao nhất thế giới. Do đó gánh nặng mà thuốc lá để lại đang ngày càng trở nên nặng nề và phức tạp hơn.

Ảnh minh họa

Gánh nặng xã hội từ thuốc lá gây ra

Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây các bệnh ung thư phổi, ung thư miệng, thanh quản, thực quản, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, tắc nghẽn phổi mãn tính… và nhiều bệnh nan y khác. Người hút thuốc có nguy cơ tử vong do tim mạch cao gấp 2–4 lần so với người không hút.

Hiện Việt Nam nằm trong nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới. Tại Việt Nam, theo ước tính, việc sử dụng thuốc lá gây ra hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm. Trong đó có hơn 84.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc chủ động và hơn 18.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc thụ động. Đây là một con số vượt xa nhiều loại dịch bệnh khác. Việc sử dụng thuốc lá đã và đang gây ra gánh nặng nghiệm trọng và ngày càng gia tăng về bệnh tật và tử vong sớm, cũng như chi phí y tế.

Đáng chú ý, việc sử dụng thuốc lá còn làm suy giảm chất lượng sống của người hút, gia đình và cộng đồng xung quanh. Hơn 45 triệu người Việt Nam có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá và tử vong sớm do hút thuốc trực tiếp hoặc tiếp xúc với khói thuốc thụ động. Phần lớn những người tử vong sớm vì bệnh liên quan đến thuốc lá là những người trong độ tuổi lao động. Tác hại của thuốc lá không chỉ nằm ở sức khỏe thể chất, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tinh thần, tài chính và đời sống xã hội của con người. Tác động xấu đến thế hệ trẻ, gây nguy hiểm cho trẻ nhỏ, thai nhi và thanh thiếu niên - những đối tượng dễ bị tổn thương nhất.

Gánh nặng kinh tế từ thuốc lá

Trung bình một người hút thuốc tiêu tốn khoảng 15.000 đến 30.000 đồng/ngày, tương đương khoảng 5 đến 10 triệu đồng/người/năm. Với hơn 15 triệu người hút thuốc ở Việt Nam thì tổng chi phí mua thuốc lá hàng năm ước tính tương đương 49.000 tỷ đồng/năm. Số tiền mua thuốc này có thể dùng để mua bảo hiểm y tế, chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ em, giáo dục, khởi nghiệp nhỏ… Với người nghèo, đây là khoản chi lãng phí nguy hiểm, khiến họ khó thoát nghèo và tái nghèo dai dẳng.

Thiệt hại kinh tế do thuốc lá gây ra ước tính là 108 nghìn tỷ đồng mỗi năm (tương đương 1,14% GDP). Con số này lớn hơn gấp 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia. Đây là một khoản tiền khổng lồ, là chi phí xã hội mà cả cộng đồng phải gánh chịu, không chỉ riêng người hút thuốc.

Ảnh minh họa

Thuốc lá không chỉ gây hại cho người hút. Nó tạo ra những thiệt hại sâu rộng trên toàn xã hội từ sức khỏe cộng đồng, ngân sách nhà nước, năng suất lao động, cho đến phát triển bền vững. Những tổn thất này đang diễn ra hàng giờ, hàng ngày, khiến cả nền kinh tế và chất lượng sống của người dân bị suy giảm nghiêm trọng. Thuốc lá là nguyên nhân khiến trẻ vị thành niên bắt đầu hành vi nghiện ngập sớm. Môi trường sống thiếu lành mạnh ảnh hưởng đến trí tuệ, thể chất, tâm lý của trẻ nhỏ.

Quốc hội đã chính thức thông qua Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025. Cùng với đó, ngày 14/6/2025 vừa qua, Quốc hội chính thức thông qua Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi đối với các sản phẩm thuốc lá. Theo đó, từ năm 2027 thuế suất là 75% cộng với thuế suất tuyệt đối, mỗi năm sau đó thuế suất tuyệt đối tăng 2.000 đồng/bao và đến năm 2031 tăng lên 10.000 đồng/bao thì sẽ góp phần giảm tỷ lệ người trưởng thành hút thuốc lá và ngân sách nhà nước có thể tăng thu thêm 29.000 tỷ đồng.

Hi vọng với những biện pháp mạnh tay này của Chính phủ sẽ góp phần giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong do thuốc lá gây ra nhằm tạo ra một xã hội khỏe mạnh, phát triển và bền vững.

 

Nguồn: Vitic tổng hợp