Hội nhập và yêu cầu phát triển nguồn nhân lực xuất nhập khẩu chất lượng cao

Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đang trở thành yếu tố then chốt để tăng trưởng xuất nhập khẩu bền vững. Với yêu cầu ngày càng cao về trình độ chuyên môn, kỹ năng và năng lực ngoại ngữ, nguồn nhân lực không chỉ là lực lượng sản xuất mà còn là "chìa khóa vàng" mở ra cánh cửa hội nhập và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Ảnh minh họa

Xuất nhập khẩu là lĩnh vực đòi hỏi nhân lực có trình độ chuyên môn sâu, kỹ năng mềm và khả năng ứng phó linh hoạt trước những biến động của thị trường quốc tế. Nhân lực chất lượng cao không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng nhanh chóng các tiêu chuẩn quốc tế mà còn góp phần quan trọng trong việc xây dựng chiến lược kinh doanh, đàm phán thương mại và quản lý chuỗi cung ứng.

Trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như EVFTA hay CPTPP, những yêu cầu về quy tắc xuất xứ hàng hóa, cam kết thuế quan và các tiêu chuẩn kỹ thuật đòi hỏi đội ngũ nhân sự không chỉ am hiểu quy định pháp luật mà còn thành thạo kỹ năng xử lý hồ sơ, ứng dụng công nghệ và ngoại ngữ.

Ngoài ra, trong bối cảnh chuyển đổi số, các ngành xuất nhập khẩu còn cần lực lượng lao động giỏi công nghệ, biết cách ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và blockchain vào hoạt động logistics, quản lý hàng hóa và tối ưu hóa chi phí.

Xác định được tầm quan trọng của nguồn nhân lực đối với hoạt động xuất nhập khẩu, Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030, ban hành tại Quyết định số 493/QĐ-TTg ngày 19/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao, và coi nhiệm vụ phát triển nhân lực xuất nhập khẩu chất lượng cao là một trong những giải pháp căn cơ nâng cao tính cạnh tranh, tạo “thế đứng” vững chắc cho hàng hóa xuất khẩu, hướng đến mục tiêu phát triển xuất nhập khẩu bền vững.

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, Việt Nam hiện có hơn 50.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu. Tuy nhiên, số lượng nhân sự đáp ứng được tiêu chuẩn quốc tế vẫn còn hạn chế, cụ thể:

Thứ nhất, thiếu hụt kỹ năng chuyên môn và ngoại ngữ

Phần lớn nhân lực trong ngành xuất nhập khẩu là lao động phổ thông hoặc có trình độ trung cấp, thiếu tư duy quản trị kinh doanh trong nền kinh tế thị trường hiện đại. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa cho biết họ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nhân sự thành thạo ngoại ngữ và nắm vững quy định thương mại quốc tế, đáp ứng yêu cầu phát triển xuất nhập khẩu trong bối cảnh thực hiện các FTA thế hệ mới.
 
Thứ hai, chưa đáp ứng được yêu cầu về chuyển đổi số

Dù thương mại điện tử và công nghệ logistics đang bùng nổ, nhưng số lượng lao động có khả năng vận hành và tối ưu hóa các nền tảng kỹ thuật số vẫn rất hạn chế. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp chưa thể khai thác hết tiềm năng của các công cụ hiện đại trong quản lý và giao dịch.

Thứ ba, chưa có sự đồng bộ trong đào tạo

Các chương trình đào tạo hiện nay phần lớn chưa sát với thực tế thị trường, thiếu cập nhật về các tiêu chuẩn quốc tế cũng như các xu hướng mới trong ngành xuất nhập khẩu.

Cơ hội bứt phá từ nguồn nhân lực xuất nhập khẩu chất lượng cao

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn khi hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới. Việc phát triển đội ngũ nhân lực xuất nhập khẩu chất lượng cao không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh mà còn là yếu tố then chốt để tận dụng tối đa các ưu đãi từ các FTA, mở rộng thị trường và tăng trưởng bền vững. Một đội ngũ nhân sự vững về kiến thức chuyên ngành, thông thạo ngoại ngữ và am hiểu luật chơi quốc tế sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro trong thương mại, tối ưu hóa chi phí logistics và mở ra các cơ hội hợp tác với những thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, và Nhật Bản.

Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, nguồn nhân lực xuất nhập khẩu chất lượng cao không chỉ là nền tảng để ứng dụng công nghệ vào quản lý chuỗi cung ứng, mà còn góp phần nâng tầm vị thế của Việt Nam trên bản đồ thương mại quốc tế. Đầu tư vào nhân lực chính là đầu tư cho tương lai, giúp doanh nghiệp vượt qua những biến động toàn cầu và đảm bảo sự phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Để đạt được điều này, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và các cơ sở đào tạo, trong đó tập trung vào các giải pháp mang tính chiến lược và toàn diện, vào các yếu tố kỹ năng, kiến thức, và khả năng thích ứng với yêu cầu của thị trường.

Về phía các cơ sở giáo dục, cần đẩy mạnh hợp tác với các doanh nghiệp để cải tiến chương trình giảng dạy sát với nhu cầu thực tiễn, tăng cường đào tạo thực hành và cập nhật các nội dung liên quan đến thương mại quốc tế, công nghệ và quản trị chuỗi cung ứng. Đồng thời, nghiên cứu thành lập các trung tâm đào tạo chuyên ngành xuất nhập khẩu với các chương trình học tập trung cho một số ngành sản xuất hàng hóa phục vụ xuất khẩu như lĩnh vực logistics, lĩnh vực chế biến chế tạo hàng hóa công nghệ cao, trung cao và truyền thống, lĩnh vực nông, lâm, thủy sản, lĩnh vực nhiên liệu, khoáng sản.

Về phía doanh nghiệp, phải xác định rõ việc liên tục học hỏi và nâng cao kỹ năng là yếu tố sống còn trong bối cảnh biến đổi nhanh chóng của thị trường. Các doanh nghiệp nên tạo điều kiện để nhân viên tham gia các khóa học, hội thảo quốc tế hoặc chương trình đào tạo tại chỗ, vừa học vừa làm. Bên cạnh đó, tích cực ứng dụng công nghệ trong quản lý nhân sự, chẳng hạn như sử dụng hệ thống phân tích dữ liệu lớn để đánh giá năng lực và nhu cầu đào tạo, sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng đội ngũ nhân lực hiệu quả hơn.

Dưới góc độ các cơ quan quản lý nhà nước, cần đặt mục tiêu thu hút chuyên gia quốc tế tham gia giảng dạy, phát triển các chương trình đào tạo đạt chuẩn quốc tế và thực hiện các giải pháp nhằm hỗ trợ đào tạo phát triển nguồn nhân lực; chủ trì xây dựng, hoàn thiện các bộ chuẩn đầu ra trình độ trung cấp, cao đẳng cho nhân lực các ngành, nghề sản xuất hàng xuất khẩu theo hướng tiếp cận tiêu chuẩn các nước phát triển trên thế giới; gắn kết chặt chẽ giữa các cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu từ khâu xây dựng chuẩn đầu ra, xây dựng chương trình, giáo trình, kết hợp tổ chức đào tạo, đánh giá và giải quyết việc làm cho học viên; đồng thời mở rộng các hình thức hợp tác quốc tế về đào tạo công nhân kỹ thuật, chuyên gia trong khối ASEAN và các nước phát triển khác, tranh thủ các nguồn tài trợ của nước ngoài về vốn, chuyên gia kỹ thuật để đào tạo thợ bậc cao, công nhân lành nghề.

Trong một thế giới hội nhập và cạnh tranh khốc liệt, nhân lực không chỉ là nguồn lực mà còn là động lực mạnh mẽ giúp Việt Nam khẳng định vị thế trên trường quốc tế.

Hồng Anh thực hiện