Đổi mới trong chính sách kiểm soát thuốc lá, thuốc lá điện tử tại Hoa Kỳ - bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Trong những năm gần đây, Hoa Kỳ đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc kiểm soát thuốc lá truyền thống. Tuy nhiên, tình trạng gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử trong thanh thiếu niên thời gian qua tại Hoa Kỳ lại là vấn nạn và được nhiều chuyên gia y tế công cộng gọi là “đại dịch thế kỷ 21”.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh trung học ở mức đáng báo động, khi ước tính có khoảng hơn 2,5 triệu học sinh ở nước này đã sử dụng thuốc lá điện tử và cứ 4 học sinh được khảo sát thì có 1 học sinh cho biết đang sử dụng sản phẩm này hằng ngày. Nhiều trường hợp đã bị ngộ độc cấp tính, tổn thương phổi nghiêm trọng và rối loạn tâm thần do lệ thuộc thuốc lá đã được ghi nhận.

Để kiểm soát và giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá và thuốc lá điện tử trong giới trẻ các chiến dịch truyền thông quy mô quốc gia được Hoa Kỳ triển khai quyết liệt và liên tục nhằm nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá điện tử. Bên cạnh đó, Hoa Kỳ cũng tăng cường nghiên cứu khoa học, đổi mới và không ngừng hoàn thiện chính sách là nền tảng để Hoa Kỳ tiến tới mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá xuống mức thấp nhất có thể.

Ảnh minh họa

Những chính sách mà Hoa Kỳ tập trung phòng ngừa sớm, ngăn chặn hành vi tái sử dụng đó là: Hạn chế quảng cáo; siết chặt quy định về thành phần, bao bì, hương vị và hình thức tiếp thị; phản bác các chiến dịch tiếp thị ngụy tạo, bảo vệ chính sách y tế công cộng khỏi sự chi phối của doanh nghiệp thuốc lá; mở rộng tiếp cận với các dịch vụ cai thuốc dựa trên bằng chứng khoa học và tăng thuế, mở rộng luật không khói thuốc và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.

Hoa Kỳ còn đưa ra một số sáng kiến, giải pháp hữu hiệu để giảm thiểu sử dụng thuốc lá điện tử trong giới trẻ, đặc biệt là đối với học sinh sinh viên, như: Sáng kiến “Trường học không vape” (Vape-Free School Initiative) nhằm tiếp tục hỗ trợ các trường học triển khai chương trình phòng ngừa và can thiệp, điển hình là chương trình INDEPTH và Not On Tobacco – hai mô hình thay thế biện pháp kỷ luật bằng giáo dục và hỗ trợ cai nghiện.

Sáng kiến YEPCI (Youth E-Cigarette Prevention and Cessation Initiative) cung cấp các dịch vụ hỗ trợ tâm lý, tư vấn và can thiệp hành vi dành riêng cho thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử. Những chương trình này được xây dựng trên nền tảng các nghiên cứu khoa học về điều trị lệ thuộc nicotine ở lứa tuổi vị thành niên.

Như vậy, để tăng hiệu quả kiểm soát thuốc lá điện tử tại Hoa Kỳ, nước này ưu tiên phòng ngừa, can thiệp sớm, siết chặt quản lý sản phẩm, hoàn thiện pháp lý và phối hợp phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức y tế, cơ quan quản lý, cộng đồng và các tổ chức giáo dục. Việc kết hợp giữa giáo dục, can thiệp hành vi, kiểm soát chính sách và điều chỉnh sản phẩm đã tạo nên một chiến lược kiểm soát toàn diện. Tuy nhiên, để ứng phó hiệu quả với sự thay đổi nhanh chóng của thị trường thuốc lá thế hệ mới và các chiến lược tiếp thị ngày càng tinh vi của ngành công nghiệp, các sáng kiến này cần được duy trì, mở rộng và cập nhật liên tục trên cơ sở khoa học và thực tiễn.

Mô hình giảm tác hại thuốc lá của Hoa Kỳ đã chứng minh hiệu quả vượt trội trong việc giảm tỷ lệ hút thuốc và gánh nặng bệnh tật liên quan. Bài học kinh nghiệm từ Hoa Kỳ cho thấy, việc kết hợp linh hoạt, đồng bộ trong kiểm soát thuốc lá điện tử là hướng đi bền vững cho Việt Nam trong công cuộc bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước tác hại của chúng.

Mới đây, tại Hội nghị Thế giới về Kiểm soát Thuốc lá tổ chức tại Dublin (Ireland), Việt Nam cũng đã chia sẻ những bước tiến nổi bật trong thiết lập và vận hành cơ chế tài chính bền vững phục vụ công tác phòng, chống tác hại thuốc lá, như: quy định áp dụng hệ thống thuế hỗn hợp đối với thuốc lá từ năm 2027 đến năm 2031 và Việt Nam cũng chính thức cấm việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cùng các chất gây nghiện khác có hại cho sức khỏe con người.

Những quy định và chính sách quan trọng này là minh chứng cho cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước các hình thức thuốc lá mới. Việt Nam cũng cần tham khảo mô hình của Hoa Kỳ, ban hành chính sách phối hợp đa ngành, để chuyển đổi chính sách thành hành động thực tiễn. Chỉ khi các biện pháp này được triển khai quyết liệt và toàn diện, Việt Nam mới có thể bảo vệ hiệu quả thế hệ trẻ khỏi “bẫy” thuốc lá điện tử trong tương lai.

 

Nguồn: VITIC tổng hợp