Diễn biến, triển vọng thị trường và chỉ số giá năng lượng thế giới

1. Diễn biến 
1.1.Chỉ số giá năng lượng thế giới
Chỉ số giá năng lượng thế giới theo tính toán và công bố bởi IMF đạt 93,3 vào tháng 10/2020 (năm gốc 2016). Chỉ số này đã liên tục giảm trong 4 tháng đầu năm 2020, và xuống mức thấp nhất là 52,8 vào tháng 4/2020 (trong khi tháng 4/2019 chỉ số này đạt 143,8).

Chỉ số giá dần tăng từ tháng 5/2020 nhưng vẫn liên tục ở mức dưới 100 (thực tế là chỉ số này đã ở mức dưới 100 kể từ tháng 3/2020), cho thấy mặt bằng giá của năm 2020 không chỉ thấp hơn nhiều so với năm 2019 mà còn thấp hơn năm kỳ gốc 2016.

Chỉ số giá dầu theo tính toán của IMF cùng chung xu hướng với chỉ số giá năng lượng nói chung và tháng 10/2020 thậm chí còn ở mức thấp hơn, chỉ đạt 91,6.

Trong khi đó, chỉ số giá hàng hóa nói chung của thế giới do IMF tính toán và công bố đã bắt đầu vượt ngưỡng 100 từ tháng 7/2020 đến nay (Xét về tỷ trọng để tính chỉ số giá hàng hóa chung thì nhóm năng lượng chiếm 40,9%, nhóm hàng còn lại chiếm 59,1%).

1.2. Thị trường các mặt hàng năng lượng chính
Giá dầu giảm 60% trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2020 do đại dịch COVID-19 đã dẫn đến sự suy giảm nhu cầu dầu toàn cầu và lo ngại về khả năng dự trữ.

Vào tháng 3/2020, OPEC+ (Tổ chức của các nước xuất khẩu dầu mỏ, bao gồm Nga và các nước xuất khẩu dầu ngoài OPEC) không thể thống nhất về việc cắt giảm nguồn cung để khôi phục trật tự cho thị trường, nhưng khi giá dầu giảm mạnh, vào giữa tháng 4/2020, cartel này đã đưa ra quyết định sẽ hạn chế sản lượng, giảm 9,7 triệu thùng/ngày trong tháng 5 và tháng 6 (sau đó kéo dài đến tháng 7/2020), sau đó giảm 7,7 triệu thùng/ngày cho đến tháng 12 năm 2020 và dự kiến sẽ tiếp tục giảm 5,8 triệu thùng/ngày cho đến tháng 4 năm 2022. Các nhà sản xuất dầu thô của Mỹ cũng bị ảnh hưởng khi giá dầu West Texas Intermediate (WTI) giảm mạnh.

Giá dầu thấp kéo dài dẫn đến đóng cửa các mỏ dầu, giảm mạnh hoạt động khoan và gia tăng nguy cơ phá sản của các nhà sản xuất đá phiến của Mỹ. Điều này khiến sản lượng dầu thô của Mỹ giảm 2 triệu thùng/ngày trong tháng 5/2020.

Nhờ nguồn cung giảm, từ cuối tháng 4/2020 trở đi, giá dầu đã phục hồi từ mức trung bình 10 USD lên hơn 40 USD/thùng vào đầu tháng 6/2020, nhưng đến tháng 8/2020, giá dầu vẫn thấp hơn giá đầu tháng 1/2020 khoảng 25 USD. Kết quả là nhiều công ty dầu mỏ đã bị thua lỗ lớn, sa thải hàng loạt và giảm giá tài sản khi họ đánh giá lại triển vọng giá cả và các khoản đầu tư.

Về phía cầu, sự bùng phát COVID-19 khiến giá dầu giảm mạnh do hạn chế đi lại làm giảm mạnh nhu cầu toàn cầu đối với nhiên liệu lỏng trong nửa đầu năm 2020.

Giao thông đường bộ đã phục hồi ở nhiều quốc gia từ cuối quý II/2020 nhưng lưu lượng hàng không - đặc biệt là các chuyến bay quốc tế vẫn giảm.

Trên thị trường khí ga tự nhiên, giá giao ngay dao động quanh mức thấp kỷ lục trong những tháng gần đây do tồn kho lớn còn lại sau một mùa đông không quá lạnh vào năm ngoái, nhu cầu yếu và giá dầu giảm. Điều này khiến các nhà sản xuất dầu đốt một lượng lớn khí tự nhiên như một sản phẩm phụ của quá trình khai thác dầu (năm 2019 con số này tương đương với 400 tấn carbon dioxide (CO2), mức cao nhất kể từ năm 2009, theo Ngân hàng Thế giới. Vào cuối tháng 8/2020, giá khí ga tự nhiên tăng do nhu cầu dự kiến tăng vào mùa đông, nguồn cung không chắc chắn ở châu Á và ảnh hưởng từ các giao dịch kỹ thuật.

Than đá, mặt hàng cạnh tranh với khí đốt tự nhiên trong sản xuất điện, cũng chịu áp lực giảm giá đáng kể, mặc dù nguồn cung bị gián đoạn ở Nam Phi và nhu cầu mạnh mẽ từ các khách hàng công nghiệp Ấn Độ đã hỗ trợ giá than Nam Phi. Ngược lại, giá than ở Úc giảm do Trung Quốc thắt chặt các hạn chế nhập khẩu và bởi Nhật Bản dự định loại bỏ dần các nhà máy nhiệt điện sử dụng than kém hiệu quả vào năm 2030.

2. Dự báo:
Kể từ đầu tháng 9/2020, các hợp đồng dầu kỳ hạn cho thấy giá dầu Brent sẽ tăng lên 50 USD/thùng vào cuối năm 2023, làm nổi bật những lo ngại về nhu cầu trong ngắn hạn. Các giả định cơ bản cho dự báo này cũng dựa trên giá tương lai, cho rằng giá trung bình năm 2020 sẽ vào khoảng 41,7 USD/thùng - giảm 32% so với mức trung bình năm 2019 và thấp hơn so với mức trung bình 46,7 USD/thùng vào năm 2021 đối với giá xăng dầu giao ngay trung bình theo tính toán của IMF.

Hiện tại, thị trường dầu mỏ nhìn chung vẫn không chắc chắn do đại dịch COVID-19 chưa được kiểm soát. Tuy nhiên, rủi ro ở phía cung có thể cân bằng sự sụt giảm ở phía cầu.

Về phía cung: Rủi ro địa chính trị leo thang ở Trung Đông cũng như cắt giảm quá mức các khoản đầu tư vào thượng nguồn dầu khí và tình trạng phá sản trong lĩnh vực năng lượng dẫn đến nguồn cung giảm, đẩy giá lên.  Ngược lại, giảm giá dầu bao gồm sản lượng dầu tăng ở một số quốc gia ngoài OPEC+, bình thường hóa sản xuất dầu của Libya và thỏa thuận OPEC+ bị phá vỡ có thể làm giá giảm.

Về phía cầu: Rủi ro lớn nhất là hoạt động kinh tế toàn cầu chậm lại do lượng hàng tồn kho lớn, sẽ khiến nhu cầu và các giao dịch dầu mỏ giảm. Dựa trên các điều kiện thị trường hiện nay, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự báo ​​nhu cầu dầu trong năm nay sẽ giảm 8,1 triệu thùng/ngày xuống còn 91,9 triệu thùng/ngày và sau đó tăng 5,2 triệu thùng/ngày vào năm 2021 - một sự điều chỉnh đáng kể so với dự báo vào  tháng 4/2020.

Trong trung và dài hạn, các hành động chính sách trên toàn cầu nhằm giảm lượng khí thải CO2 có thể làm giảm nhu cầu đối với dầu và do đó sẽ làm giảm giá mặt hàng này.