Công tác kiểm tra, kiểm soát phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và kết quả đạt được trong năm 2020

Năm 2020, trong tình hình dịch bệnh kéo dài đã xuất hiện các hoạt động kinh doanh không tuân thủ quy định pháp luật, tiềm ẩn nguy cơ buôn bán hàng cấm, hàng lậu, hàng kém chất lượng... làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chân chính và quyền lợi người tiêu dùng. Bám sát tình hình diễn biến trên thị trường, lực lượng quản lý thị trường (QLTT) đã thường xuyên giám sát, kiểm tra, xử lý kịp thời và ngăn chặn các hành vi vi phạm.

 
Hàng nhập lậu trái phép do QLTT Lào Cai bắt giữ. Ảnh: Tổng cục QLTT

 Năm 2020, tình hình kinh tế - xã hội trong nước có nhiều biến động. Dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp Covid-19 xuất hiện và diễn biến phức tạp trên toàn cầu đã tác động tiêu cực đến kinh tế của các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Việc giãn cách xã hội, yêu cầu tạm ngừng kinh doanh ngành nghề, dịch vụ không thiết yếu đã ảnh hưởng rất lớn đến tình hình sản xuất, kinh doanh trên cả nước, đặc biệt các thành phố lớn.
 
Trong tình hình dịch bệnh kéo dài đã xuất hiện nhiều nơi sản xuất khẩu trang kém chất lượng, cụ thể không có lớp lọc kháng khuẩn, không đảm bảo an toàn cho người người sử dụng; tình trạng mua gom khẩu trang bán lại và tự nâng giá bất hợp lý nhằm thu lợi bất chính đã ảnh hưởng đến thị trường và công tác phòng, chống dịch bệnh. Đáng chú ý, thời gian gần đây hoạt động kinh doanh bán hàng trên mạng gia tăng, tiềm ẩn nguy cơ buôn bán hàng cấm, hàng lậu, hàng kém chất lượng... làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chân chính và quyền lợi người tiêu dùng. Bám sát tình hình diễn biến trên thị trường, lực lượng quản lý thị trường (QLTT) đã thường xuyên giám sát, kiểm tra, xử lý kịp thời và ngăn chặn các hành vi vi phạm trong sản xuất kinh doanh khẩu trang, dung dịch diệt khuẩn, góp phần trong công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19 trên cả nước.
 
Về tình hình buôn lậu
Như hàng năm, càng vào những tháng cuối năm thì tình hình buôn lậu lại có xu hướng gia tăng, tập trung chủ yếu vào các mặt hàng phục vụ tiêu dùng. Các đối tượng vi phạm thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn và có sự tham gia của các đối tượng nước ngoài, được tổ chức ngày càng tinh vi, câu kết từ khâu sản xuất đến khâu phân phối, sử dụng phương tiện công nghệ, kỹ thuật cao để đối phó với cơ quan QLTT như: một số Công ty có vốn đầu tư nước ngoài, trụ sở tại Việt Nam nhưng không sản xuất tại Việt Nam mà chỉ nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc, sau đó thay bằng nhãn mác ghi xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu; nhập khẩu hàng hóa gian lận, giả mạo xuất xứ Việt Nam thể hiện ở việc được sản xuất tại Trung Quốc nhưng khi kiểm tra thực tế thì trên hộp đựng sản phẩm và trên hàng hóa thể hiện chữ đúc chìm “Made in Vietnam”. Đối với việc kiểm tra hàng hóa trên khâu lưu thông, khi lực lượng QLTT tiến hành kiểm tra, bắt giữ các phương tiện chở hàng hóa với số lượng lớn thì lái xe xuất trình một số hóa đơn chứng từ nhưng đa số không trùng khớp với số hàng hóa tại hiện trường, đáng nói là một số hóa đơn bán hàng có giá rẻ hơn giá của sản phẩm cùng loại trên thị trường từ 20 đến 30 lần.
 
Đặc biệt, nhờ thành tựu của khoa học công nghệ nên việc mua bán online ngày càng trở nên phổ biến và có thể nói “cửa khẩu nằm ở cửa nhà của mỗi người dân” nên một số thủ đoạn mới đang xuất hiện trên nền tảng thương mại điện tử tập trung vào nhóm hàng hóa có giá trị cao, những mặt hàng do nước ngoài sản xuất. Các thủ đoạn được các đối tượng sử dụng như: lập nhiều tài khoản Facebook và chạy quảng cáo, ảnh chụp sản phẩm tương đối chuyên nghiệp và không có địa chỉ, số điện thoại hoặc địa chỉ chung chung, khi khách hàng hỏi thì chỉ nhận inbox (nhắn tin riêng); một số người nổi tiếng thường xuyên chia sẻ, livestream và đăng các bài quảng cáo các sản phẩm mỹ phẩm, thực phẩm chức năng. Tuy nhiên, rất nhiều trường hợp đã bị phát hiện đó là các sản phẩm không rõ nguồn gốc, thậm chí là hàng giả, hàng kém chất lượng ảnh hưởng rất lớn tới doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng. Vụ việc tại tổng kho buôn lậu 10.000m2 ở 145 Hoàng Diệu, thành phố Lào Cai mà Tổng cục QLTT phối hợp với các lực lượng chức năng triệt phá là một ví dụ điển hình cho loại tội phạm kể trên.
 
Trên tuyến đường bộ, lợi dụng đời sống khó khăn của cư dân biên giới các chủ đầu nậu đã thuê người dân và “cửu vạn” vận chuyển hàng lậu về Việt Nam và đưa các hàng cấm xuất khẩu từ Việt Nam qua biên giới tiêu thụ. Thủ đoạn thường gặp là chúng lợi dụng đêm tối, dùng thuyền nan hoặc thuê “cửu vạn” đi bằng các đường mòn, lối tắt để vận chuyển hàng, sau đó gom lại. Những hoạt động diễn ra với các phương thức thủ đoạn tinh vi, phức tạp, gắn trách nhiệm vật chất đối với người khuân vác vận chuyển hàng lậu, nếu bị bắt thì họ phải tự đền tiền. Ngoài ra, lợi dụng việc đưa hàng miễn thuế vào các khu kinh tế cửa khẩu, khu bảo thuế để chuyển hàng nhập lậu, các đối tượng kinh doanh bao gồm thương nhân trong nước và thương nhân nước ngoài đã mang hàng với thuế suất bằng 0% qua cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu quốc gia đưa vào bán tại các khu kinh tế cửa khẩu, khu bảo thuế, chợ biên giới. Từ đây, các đối tượng buôn lậu tổ chức thu mua gom lại và dùng hóa đơn bán hàng (để hợp thức hóa hàng lậu) rồi dùng các phương tiện khác nhau hoặc lợi dụng người đi du lịch để vận chuyển hàng lậu vào các tỉnh, thành phố trong cả nước.
 
Trên tuyến đường biển, việc vận chuyển hàng tiêu dùng khối lượng lớn về Việt Nam ở vùng biển miền Bắc và miền Trung có dấu hiệu phức tạp và khá nghiêm trọng. Thủ đoạn phổ biến là hoạt động về ban đêm, dùng tàu biển công suất lớn, sử dụng các phương tiện thông tin hiện đại để liên lạc và theo dõi chặt chẽ các lực lượng chức năng chống buôn lậu. Khi bị kiểm tra phát hiện, bắt giữ, các đối tượng này sẵn sàng vứt hàng xuống biển để phi tang và chống trả quyết liệt. Tại các cảng biển, lợi dụng những kẽ hở trong cơ chế, chính sách về tạm nhập, tái xuất, chuyển khẩu, thông quan hàng hóa các đối tượng thực hiện việc “tạm nhập” rồi “tái xuất” sang nước thứ 3, nhưng thực tế thì chỉ “tái xuất trên hồ sơ” còn hàng hóa thì “tuồn” vào thị trường nội địa hoặc có “tái xuất” nhưng tới phao số 0 lại tìm cách đưa hàng hóa quay trở lại Việt Nam để tiêu thụ.
 
Trên tuyến hàng không và bưu điện, hàng lậu chủ yếu là hàng gọn nhẹ, giá trị kinh tế cao, dễ cất giấu, như máy ảnh, camera, điện thoại di động, đồng hồ đeo tay, mỹ phẩm, đồ trang sức, kim loại quý, đá quý, ngoại tệ, ma túy và ma túy tổng hợp, thuốc chữa bệnh, vũ khí, công cụ hỗ trợ...
 
Về tình hình gian lận thương mại
Các hành vi gian lận thương mại có chiều hướng gia tăng, với các thủ đoạn tinh vi phức tạp nhằm trốn lậu thuế, lừa dối người tiêu dùng. Các hình thức gian lận phổ biến là: quay vòng hóa đơn chứng từ, mua bán hóa đơn để hợp thức hóa hàng nhập lậu; gian lận trong việc kê khai về giá trên hóa đơn bán hàng hoặc không xuất hóa đơn để giảm thuế giá trị gia tăng phải nộp; khai sai tên hàng, số lượng, chất lượng, nhãn hiệu, mục đích sử dụng, làm giả giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) đối với hàng hóa xuất, nhập khẩu; nhập hàng không bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng; gian lận trong cân, đong, đo, đếm hàng hóa, sử dụng phương tiện đo lường không qua kiểm định; gắn chíp điện tử vào các phương tiện đo lường (cột bơm xăng dầu) làm sai lệch đồng hồ đo; pha trộn dầu hỏa, axeton vào xăng, bán xăng chất lượng thấp nhưng tính tiền theo giá xăng chất lượng cao, sang chiết ga trái phép và gian lận trong đo lường, chất lượng đối với sản phẩm ga; gian lận đối với các hàng hóa đóng gói sẵn; quảng cáo công dụng và chất lượng sản phẩm không đúng thực tế; vi phạm các quy định về ghi nhãn hàng hóa; lừa đảo trong mua bán hàng qua mạng; sản xuất và bán các sản phẩm hàng hóa chưa công bố tiêu chuẩn hoặc công bố, ghi trên nhãn hàng hóa tiêu chuẩn chất lượng cao nhưng thực tế thì hàng hóa chất lượng lại rất thấp...
 
Về tình hình sản xuất, buôn bán hàng giả
Hiện nay, hàng giả, hàng nhái tại thị trường nội địa có mặt từ các cửa hàng tạp hóa, các chợ truyền thống, đến hè phố các đô thị, thậm chí trà trộn vào cả những siêu thị cao cấp ở những khu đô thị, với nhiều chiêu thức tinh vi, nhằm qua mặt các cơ quan quản lý như: cất giấu khi có mặt các cơ quan chức năng, bán hàng qua mạng, lưu trữ hàng hóa cùng với nơi ở tại các khu chung cao cấp được kiểm soát chặt chẽ việc ra vào. Hầu hết các nhãn hàng, các hãng sản xuất có uy tín, có thương hiệu, được người tiêu dùng ưa chuộng đều có nguy cơ bị làm giả, làm nhái dưới dạng sao chép kiểu dáng, các chỉ dẫn địa lý giả mạo, xâm phạm nhãn hiệu như: Adidas, Dior, Gucci, Chanel, Hermes, Louis Vuitton… tập trung nhiều vào các mặt hàng thời trang như quần áo, giày dép, túi ví, thắt lưng, đồng hồ... Vấn nạn này còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người tiêu dùng khi xâm hại cả vào lĩnh vực thực phẩm như: đồ ăn, đồ uống, thuốc chữa bệnh... qua cả các con đường kinh doanh xuất nhập khẩu hợp pháp và bất hợp pháp.
 
Ngoài ra, hàng giả còn được sản xuất dưới dạng gia công sản phẩm chưa hoàn chỉnh ở một nơi, sau đó đặt gia công ở một nơi khác để lắp ráp, đóng gói thành phẩm, sau khi có đơn đặt hàng mới được gắn nhãn mác giả mạo nhãn hiệu, nguồn gốc xuất xứ hàng hóa và giao liền cho khách hàng đặt mua, sản xuất đến đâu tiêu thụ đến đó, không cất trữ chờ tiêu thụ.
 
Phối hợp hiệu quả trong phòng, chống, xử lý các hành vi vi phạm
 
Công tác phối hợp hiệu quả giữa Tổng cục QLTT với các đơn vị như Cục Hóa chất, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng, Cục Phòng vệ thương mại, Vụ Thị trường trong nước, Vụ Khoa học và Công nghệ, Vụ Pháp chế, Thanh tra Bộ để thực hiện chức năng quản lý nhà nước về phòng, chống, xử lý các hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu; sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm, hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ; hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; hành vi vi phạm pháp luật về chất lượng, đo lường, giá, an toàn thực phẩm; hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các hành vi gian lận thương mại theo quy định pháp luật.
 
Với vai trò là Cơ quan thường trực Ban chỉ đạo 389 Bộ Công Thương, Tổng cục QLTT đã làm tốt công tác tham mưu cho Trưởng ban trong công tác chỉ đạo, điều hành, ban hành nhiều chương trình, kế hoạch để thực hiện hiệu quả chỉ đạo của Chính phủ, Ban chỉ đạo 389 quốc gia về công tác phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả; báo cáo kịp thời kết quả, tình hình triển khai  nhiệm vụ cũng như những khó khăn, vướng mắc trong quá trình phối hợp triển khai nhiệm vụ để Văn phòng Thường trực 389 quốc gia kịp thời xử lý hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền kịp thời tháo gỡ khó khăn cho các lực lượng trong phối hợp thực hiện nhiệm vụ chính trị chung; luôn tích cực, chủ động trong công tác góp ý hoàn thiện khung khổ pháp lý, các chương trình, kế hoạch công tác của Ban chỉ đạo 389 quốc gia để phối hợp với các lực lượng chức năng liên quan tổ chức triển khai đảm bảo hiệu lực, hiệu quả.
 
Đối với các lực lượng chức năng và chính quyền địa phương, trong thời gian qua, lực lượng QLTT đã tích cực tham mưu Ban chỉ đạo 389 các tỉnh, thành phố chỉ đạo tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả; triển khai có hiệu quả Quy chế phối hợp giữa các lực lượng chức năng; thực hiện nghiêm túc các Phương án, Kế hoạch tăng cường kiểm tra, kiểm soát thị trường; những vấn đề nổi cộm, phát sinh trên thị trường đã được Cục QLTT các địa phương chủ trì hoặc phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng tiến hành kiểm tra, kiểm soát, xử lý nghiêm các vi phạm.
 
Với vai trò là thường trực hoặc thành viên của Ban chỉ đạo 389 cấp tỉnh, lực lượng QLTT các địa phương đã tham mưu, đề xuất với Ủy ban nhân dân, Ban chỉ đạo 389 tỉnh, thành phố triển khai có hiệu quả Quy chế phối hợp giữa các lực lượng chức năng; thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các chương trình, kế hoạch, đợt cao điểm tăng cường kiểm tra, kiểm soát thị trường; những vấn đề nổi cộm, phát sinh trên thị trường đã được Cục QLTT các địa phương chủ trì hoặc phối hợp với các lực lượng chức năng trên địa bàn tiến hành kiểm tra, kiểm soát, xử lý nghiêm các vi phạm như các vụ việc gian lận trong kinh doanh xăng dầu, khí hóa lỏng, thực phẩm chức năng, sản xuất, kinh doanh hàng giả, kém chất lượng.
 
Tại các quận, huyện, lực lượng QLTT trên địa bàn phối hợp chặt chẽ với các ngành: phối hợp liên ngành trong kiểm tra khoáng sản; phối hợp với Sở Y tế và Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện kiểm tra về chất lượng an toàn thực phẩm và kiểm tra về lĩnh vực giá, chất lượng hàng hóa, kiểm tra về kinh doanh hàng lậu, sản xuất kinh doanh hàng hàng giả; chú trọng việc đưa các bản tin, chuyên mục về tình hình, kết quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả; đồng thời công khai các kết quả điều tra, xử lý vụ án trọng điểm, tên địa chỉ tổ chức, cá nhân vi phạm nghiêm trọng, cố tình tái phạm nhiều lần nhằm răn đe, phòng ngừa vi phạm.
 
Để tăng cường công tác phối hợp, năm 2020, Tổng cục tiếp tục ký thêm nhiều Quy chế phối hợp quan trọng với Văn phòng Thường trực Ban chỉ đạo 389 quốc gia, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam, Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam, Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam, Thỏa thuận hợp tác đào tạo đại học cho lực lượng QLTT với Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội... Dự kiến thời gian sắp tới Tổng cục sẽ ký quy chế phối hợp với các cơ quan, lực lượng chức năng liên quan để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thực thi công vụ của các lực lượng nói chung và lực lượng QLTT nói riêng.
 
Năm 2020, lực lượng QLTT đã phối hợp với các lực lượng chức năng tổ chức kiểm tra, xử lý nhiều vụ việc lớn, nổi cộm, tấn công, triệt phá các đường dây ổ nhóm như: xử lý tổng kho buôn lậu hơn 10.000m2 tại 145 Hoàng Diệu, thành phố Lào Cai; kiểm tra tạm giữ hàng chục nghìn xuất bản phẩm và sách giáo khoa không rõ nguồn gốc tại Hà Nội; thu giữ 36.000 viên hồng phiến và 04 kg ma tuý tổng hợp tại Hà Tĩnh; phát hiện gần 1 triệu khẩu trang y tế do Việt Nam sản xuất không hóa đơn, chứng từ tại Quảng Bình; kiểm tra xưởng sản xuất 2.000m2 sản xuất khẩu trang và gia công găng tay cao su có dấu hiệu đã qua sử dụng với số lượng lớn tại Hòa Bình; tổ chức kiểm tra, xử lý các điểm nóng và kinh doanh hàng giả, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Trung tâm thương mại Sài Gòn Square, chợ Bến Thành, chợ Ninh Hiệp, Quận Hoàn Kiếm, phát hiện 24 tấn nội tạng lợn bị nhiễm vi khuẩn dịch tả lợn Châu Phi tại Hải phòng; phát hiện tụ điểm phân loại, sơ chế găng tay y tế Bình Dương... Nhiều vụ việc điển hình vi phạm về buôn lậu, gian lận thương mại tại các địa phương như Hà Nội, Hồ Chí Minh, Lạng Sơn, Quảng Ninh, An Giang, Bình Dương, Hà Tĩnh, Thanh Hóa... đã được lực lượng QLTT phát hiện, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.
 
Năm 2020, lực lượng QLTT phát hiện, xử lý trên 66.000 vụ vi phạm; thu nộp ngân sách nhà nước trên 352,15 tỷ đồng; trị giá hàng tịch thu chưa bán (ước tính) trên 136 tỷ đồng. Trị giá hàng hoá vi phạm (ước tính) trên: 392 tỷ đồng. Trong đó, đã chuyển cơ quan điều tra, xem xét trách nhiệm hình sự đối 157 vụ; đã xử lý 26 vụ; đang xem xét 81; 50 vụ được chuyển trả để xử lý vi phạm hành chính.
 

Nguồn: Tổng cục Quản lý thị trường