Còn nhiều thách thức trong phòng chống và kiểm soát tác hại của thuốc lá

Trong nhiều năm qua Việt Nam đã không ngừng nỗ lực và đạt được những thành tựu đáng ghi nhận trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá. Tuy nhiên, theo đánh giá từ các chuyên gia, công cuộc này vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức lớn khi Việt Nam hiện vẫn nằm trong top 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc cao nhất thế giới.

Một trong những thách thức rất lớn nhất trong công cuộc phòng chống và kiểm soát tác hại của thuốc lá của các cơ quan chức năng đó là nhiều người còn cho rằng việc hút thuốc lá gắn liền với phong tục, tập quán, là biểu tượng giao tiếp xã hội. Các hoạt động giao lưu, lễ hội… thường diễn ra cùng cảnh hút thuốc tạo nên một văn hóa khó thay đổi. Nhiều người dân vẫn chưa nhận thức đầy đủ về các tác hại lâu dài của thuốc lá hoặc còn chủ quan với nguy cơ cho sức khỏe của bản thân và gia đình.

Trong khi đó, tình trạng buôn bán thuốc lá vẫn diễn ra công khai, ngoài bán thuốc lá tại các cửa hàng truyền thống vì lợi nhuận nhiều đối tượng đã chuyển sang hình thức kinh doanh online trên các nền tảng mạng xã hội để né tránh sự kiểm soát của cơ quan chức năng, thậm chí vô tình biến những người giao hàng trở thành "người tiếp tay" cho hành vi vi phạm pháp luật, khiến cho việc kiểm soát các sản phẩm này gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, tình trạng thuốc lá nhập lậu vẫn diễn ra phổ biến, gây khó khăn trong kiểm soát nguồn cung và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Thuốc lá nhập lậu thường không có nhãn cảnh báo theo quy định và có thể chứa các chất gây hại nhiều hơn thuốc lá thông thường.

Đáng lo ngại hơn là sự xuất hiện và gia tăng nhanh chóng của thuốc lá điện tử đang trở thành một vấn đề nhức nhối, đặc biệt trong giới trẻ. Với thiết kế nhỏ gọn, bắt mắt, cùng nhiều mùi hương hấp dẫn, các sản phẩm này dễ dàng thu hút sự tò mò của học sinh và thanh thiếu niên. Đặc biệt, nhiều quảng cáo sai lệch cho rằng thuốc lá điện tử ít độc hại hơn so với thuốc lá thông thường, khiến người trẻ hiểu lầm và dễ dàng sa vào sử dụng. Thậm chí, một số thanh thiếu niên còn tự ý pha trộn chất lỏng được cho là ma túy tổng hợp để tăng cảm giác và sự kích thích gây thêm gánh nặng, tệ nạn cho toàn xã hội.

Một nguyên nhân khác khiến cho công cuộc phòng chống và kiểm soát tác hại của thuốc lá gặp nhiều thách thức đó là dù đã có quy định cấm hút thuốc tại nhiều khu vực như bệnh viện, trường học, nơi làm việc, nhưng nhiều nơi vẫn còn người vi phạm. Việc giám sát, xử phạt còn chưa được thực hiện nghiêm túc hoặc chưa đủ sức răn đe, khiến môi trường không khói thuốc chưa được đảm bảo tối ưu. Trong khi đó, Việt Nam vẫn còn thiếu nguồn lực và sự phối hợp đồng bộ từ các Bộ ban ngành, địa phương, công tác thanh tra, kiểm tra, tuyên truyền còn hạn chế dẫn đến việc thực thi pháp luật, chính sách chưa thường xuyên và liên tục.

Bên cạnh đó, dịch vụ hỗ trợ cai nghiện thuốc lá tại tuyến y tế cơ sở còn mỏng, chủ yếu dựa vào tư vấn đơn lẻ, thiếu phương pháp tiếp cận toàn diện, chưa hình thành mạng lưới chuyên sâu. Điều này dẫn đến tỷ lệ bỏ thuốc vẫn còn thấp dù nhu cầu có xu hướng gia tăng.

 
Ảnh: Internet

Việt Nam đang bước vào thời kỳ già hóa dân số nhanh, với tỷ lệ người trên 60 tuổi dự báo đạt 20% vào năm 2036. Nếu không kiểm soát tốt hành vi hút thuốc từ giai đoạn sớm, gánh nặng bệnh tật và chi phí điều trị dài hạn sẽ gia tăng mạnh mẽ, gây áp lực lên hệ thống y tế và an sinh xã hội. Đây là một lý do mang tính chiến lược để Việt Nam cần hành động quyết liệt hơn trong phòng, chống tác hại thuốc lá.

Hiện có hơn 15 triệu người hút thuốc lá tại Việt Nam, điều đáng lo ngại là mỗi năm, thuốc lá gây ra trên 100.000 ca tử vong sớm, tương đương với gần 300 người chết mỗi ngày vì các bệnh lý liên quan như ung thư phổi, tim mạch, đột quỵ, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính...

Thuốc lá không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, mà thuốc lá còn là nguyên nhân gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng. Nhiều chuyên gia kêu gọi Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp can thiệp như: mở rộng vùng cấm hút thuốc, kiểm soát quảng cáo, nâng cao nhận thức cộng đồng, và hỗ trợ cai nghiện thuốc lá. Chỉ khi các giải pháp này được thực hiện đồng bộ và quyết liệt, Việt Nam mới có thể phòng chống và kiểm soát tốt tác hại của thuốc lá, hướng tới một cộng đồng khỏe mạnh hơn và một nền kinh tế phát triển bền vững hơn.
 

Nguồn: VITIC tổng hợp