Các giải pháp mạnh mẽ và bền vững giúp ngăn chặn buôn lậu thuốc lá hiệu quả

Tình trạng buôn lậu thuốc lá tại Việt Nam nhiều năm qua vẫn diễn biến phức tạp và đang ngày càng tinh vi hơn dưới tác động của công nghệ, thương mại điện tử và lợi nhuận khổng lồ, gây thất thu hàng nghìn tỷ đồng ngân sách mỗi năm và đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Điều này đặt ra thách thức lớn cho các lực lượng chức năng trong việc tìm ra giải pháp hữu hiệu nhằm ngăn chặn triệt để vấn nạn buôn lậu thuốc lá qua biên giới.

Hiện nay, quy mô buôn lậu thuốc lá đã chuyển từ công khai sang môi trường giao dịch ngầm, online gây khó khăn cho quản lý. Các đối tượng buôn bán thuốc lá nhập lậu đã lợi dụng kẽ hở của công nghệ để thực hiện nhiều hành vi vi phạm. Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trở thành mặt hàng lậu phổ biến, nhiều trường hợp được nhập, phân phối dưới dạng “thiết bị công nghệ” để né kiểm soát.

Ảnh: Internet

Theo ước tính của Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, mỗi năm Việt Nam thất thu hàng nghìn tỷ đồng tiền thuế do thuốc lá nhập lậu. Cụ thể, chỉ tính riêng 9 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng trên cả nước đã phát hiện và xử lý hơn 13.000 vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá, thu giữ trên 16 triệu bao thuốc lá lậu, tăng hơn 20% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, con số này chỉ phản ánh phần nhỏ của thực tế, vì lượng hàng trót lọt ra thị trường được ước tính cao gấp 5–6 lần số bị bắt giữ.

Để chống buôn lậu thuốc lá hiệu quả, cần triển khai các giải pháp mạnh mẽ và bền vững một cách đồng bộ, kiên trì và sáng tạo:

- Tăng cường kiểm soát biên giới, cửa khẩu và các tuyến trọng điểm là ưu tiên hàng đầu. Các địa bàn “nóng” như Tây Ninh, An Giang, Cao Bằng, Quảng Trị cần được siết chặt quản lý, kiểm soát chặt chẽ luồng hàng, phương tiện ra vào. Lực lượng biên phòng, hải quan và công an phải phối hợp tuần tra, lập chốt cố định và lưu động, đặc biệt vào ban đêm và các khung giờ cao điểm.

- Cần ứng dụng triển khai công nghệ hiện đại như hệ thống giám sát thông minh, camera biên giới, trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để phát hiện các dấu hiệu vận chuyển, rao bán thuốc lá lậu trên không gian mạng. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu liên thông giữa các lực lượng công an, hải quan, quản lý thị trường, thuế giúp rút ngắn thời gian xử lý và nâng cao hiệu quả truy vết.

- Lực lượng quản lý thị trường cần tăng cường kiểm tra đột xuất tại các chợ đầu mối, kho hàng, cửa hàng tạp hóa, điểm kinh doanh thuốc lá, đặc biệt tại các tỉnh giáp biên và đô thị lớn. Việc kiểm soát nguồn cung hàng hóa, xử lý nghiêm hành vi tàng trữ, vận chuyển, buôn bán thuốc lá lậu là yếu tố quyết định trong giai đoạn thực thi kế hoạch.

- Cần xem xét sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến buôn bán, vận chuyển thuốc lá nhập lậu; tăng mức xử phạt, truy cứu hình sự đối với các đường dây lớn hoặc tái phạm nhiều lần. Đồng thời, hoàn thiện quy định quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, tránh để các đối tượng lợi dụng vi phạm.

- Tăng cường tuyên truyền về tác hại của thuốc lá lậu, vận động người dân không tiếp tay cho buôn lậu, khuyến khích tố giác hành vi vi phạm. Các cơ quan truyền thông, đoàn thể, trường học, doanh nghiệp cần tích cực tham gia chiến dịch xây dựng “thị trường không thuốc lá lậu” và “môi trường không khói thuốc”.

- Hoạt động buôn lậu thuốc lá ở Việt Nam không chỉ là vấn đề nội địa, mà mang tính xuyên quốc gia. Nhiều đường dây lớn có nguồn hàng từ Campuchia, Lào, Trung Quốc, thậm chí Thái Lan, vận chuyển qua biên giới Tây Nam như Tây Ninh, An Giang, Đồng Tháp… rồi phân phối sâu vào nội địa. Do đó cần tăng cường phối hợp song phương với các quốc gia láng giềng để triệt tiêu nguồn cung và tổ chức tội phạm xuyên biên giới.

Theo Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng thu giữ hơn 10 triệu bao thuốc lá nhập lậu, trong đó khoảng 85% có nguồn gốc từ Campuchia. Buôn lậu qua biên giới diễn ra ngày càng tinh vi, sử dụng xuồng cao tốc, xe mô tô độ chế, thậm chí cả máy bay mini không người lái (drone) để vận chuyển hàng hóa vào ban đêm.

Buôn lậu thuốc lá đang thay đổi về phương thức và mở rộng về địa bàn hoạt động.  Do đó những giải pháp này nếu được triển khai quyết liệt kết hợp với huy động sức mạnh hệ thống chính trị và toàn xã hội, nâng cao trách nhiệm doanh nghiệp và người tiêu dùng...thì nước ta mới có thể đẩy lùi nạn buôn lậu thuốc lá, tăng nguồn thu ngân sách đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách bền vững.

 

Nguồn: Vitic tổng hợp