Các doanh nghiệp Việt Nam cần có kế hoạch cụ thể trước khi cơ chế CBAM bước vào giai đoạn chính thức

 Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon là cơ chế mới lần đầu tiên áp dụng trên thế giới và châu Âu là vùng đầu tiên khởi xướng áp dụng Cơ chế CBAM. Là một phần gói “Fit for 55” của EU, CBAM mục tiêu đến năm 2030 giảm phát thải khí nhà kính trong EU ít nhất 55%, sẽ tác động không nhỏ đối với xuất khẩu của các quốc gia.

 
Ảnh minh họa

Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (Cơ chế CBAM) sắp hết thời hạn chuyển tiếp và bước vào giai đoạn chính thức từ năm 2026. Để chủ động đáp ứng lộ trình áp dụng CBAM, các doanh nghiệp Việt Nam cần có những kế hoạch, hành động cụ thể ứng phó nhằm bảo vệ xuất khẩu và giảm thiểu tác động tiêu cực đến kinh tế.
 
Cơ chế CBAM chia thành hai giai đoạn, kể từ 1/10/2023, là giai đoạn chuyển tiếp với các mặt hàng trong 6 lĩnh vực: nhôm, xi măng, sắt thép, hóa chất, điện và hydrogen chịu tác động. Các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu các sản phẩm thuộc nhóm các mặt hàng này sẽ phải cung cấp các thông tin liên quan đến suất phát thải khí nhà kính trên đơn vị sản phẩm.
 
Từ năm 2026 trở đi, Cơ chế CBAM sẽ chính thức thực hiện với nghĩa vụ xác minh dữ liệu phát thải và thanh toán chứng chỉ CBAM cho lượng phát thải khí nhà kính tích hợp của hàng hóa nhập khẩu vào EU. Theo đó, các nhà nhập khẩu hàng hóa vào EU sẽ đăng ký với cơ quan quản lý trong nước và mua chứng chỉ phát thải theo Cơ chế CBAM nếu lượng khí thải có trong hàng hóa nhập khẩu vượt quá tiêu chuẩn của EU (giá chứng chỉ sẽ dựa trên giá tín chỉ phát thải hàng tuần của Hệ thống thương mại khí thải của Liên minh châu Âu).
 
Các nhà nhập khẩu trong EU kê khai hàm lượng phát thải trong hàng hóa nhập khẩu và giao nộp số lượng chứng chỉ tương ứng của mỗi năm. Nếu nhà nhập khẩu có tài liệu chứng minh được giá carbon đã được thanh toán khi sản xuất hàng hóa đó, lượng phát thải tương ứng có thể được khấu trừ.
 
Đến năm 2034, Cơ chế CBAM chính thức vận hành toàn bộ, các nhà máy, doanh nghiệp sẽ không còn được cấp hạn ngạch phát thải CO2 miễn phí và phải nộp 100% phí CBAM.
 
Trong cuộc trao đổi gần đây liên quan đến vấn đề này bà Nguyễn Hồng Loan, Giám đốc Công ty TNHH Kiến tạo Khí hậu xanh (GreenCIC) cho biết, khi châu Âu thực hiện Cơ chế CBAM, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam sẽ gặp phải một số khó khăn. Đầu tiên, doanh nghiệp sẽ phải đáp ứng các nghĩa vụ liên quan đến báo cáo kiểm kê khí nhà kính. Đặc biệt, CBAM không chỉ yêu cầu dữ liệu trong phạm vi doanh nghiệp mà còn yêu cầu dữ liệu phát thải của chuỗi cung ứng, cụ thể là của nguyên liệu đầu vào.
 
Vì thế theo bà Loan, nếu các doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu không có nguồn gốc, hoặc đơn vị cung ứng không có số liệu phát thải thì sẽ gặp khó khăn cho việc báo cáo. Mặc dù châu Âu cho phép sử dụng các số liệu, áp dụng tương đối linh hoạt để tính toán, trong giai đoạn đầu, nhưng bắt đầu từ năm 2025, quy định áp dụng chặt chẽ hơn.
 
Chia sẻ thêm bà Nguyễn Hồng Loan cho biết: “chứng chỉ CBAM thực ra không phải do doanh nghiệp xuất khẩu mua, mà các đơn vị nhập khẩu tại châu Âu sẽ phải đăng ký với đơn vị thuế và mua chứng chỉ CBAM tương ứng với phát thải khí nhà kính của hàng hàng hóa mà họ nhập khẩu vào.
 
Từ năm 2026, xác nhận chứng chỉ CBAM phải nộp, sẽ căn cứ vào phát thải của sản phẩm và phát thải đó phải được xác nhận bởi một bên thứ ba mà được các nước châu Âu công nhận. Hiện châu Âu mới chỉ đưa ra hướng dẫn cho giai đoạn chuyển tiếp và khả năng là cuối 2025 thì mới đưa ra các hướng dẫn cho giai đoạn thực hiện chính thức.
 
Như vậy, theo bà Nguyễn Hồng Loan, với giai đoạn chuyển tiếp, doanh nghiệp sẽ phải làm quen với quá trình xác nhận, thẩm tra của bên thứ ba độc lập và khả năng chia sẻ chi phí đối với đơn vị nhập khẩu…, trong nghĩa vụ liên quan đến thanh toán theo Cơ chế CBAM điều này góp phần gia tăng chi phí cho doanh nghiệp Việt Nam.

 

Quang Chiến (VITIC) tổng hợp