Buôn lậu thuốc lá ngày càng tinh vi – Thách thức lớn trong công tác phòng, chống thuốc lá lậu

Trong nhiều năm qua, buôn lậu thuốc lá vẫn là một vấn đề “nóng” tại Việt Nam và khu vực biên giới. Lực lượng chức năng đã liên tục triển khai các đợt cao điểm kiểm tra, xử lý nhưng tình trạng này vẫn không giảm mà ngày càng diễn biến tinh vi, phức tạp hơn. Lợi nhuận khổng lồ, nhu cầu tiêu thụ cao cùng sự phát triển của công nghệ và thương mại điện tử đã khiến hoạt động buôn lậu thuốc lá không chỉ giới hạn ở các đường mòn biên giới mà lan rộng đến không gian mạng, gây thất thu lớn cho ngân sách và tiềm ẩn nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng.

Theo Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam có hơn 100.000 ca tử vong liên quan đến thuốc lá, trong khi chi phí y tế điều trị các bệnh do thuốc lá gây ra lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng. Mặt khác, hàng lậu không qua kiểm nghiệm nên tiềm ẩn nguy cơ cao chứa chất độc hại vượt ngưỡng, gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Hoạt động buôn lậu thuốc lá không chỉ gây thất thu ngân sách mà còn làm suy yếu hiệu quả chính sách kiểm soát thuốc lá. Khi thuốc lá lậu tràn lan, giá bán thấp khiến người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên, dễ tiếp cận hơn, từ đó làm tăng tỷ lệ hút thuốc và gánh nặng bệnh tật.

Ảnh minh họa

Lợi nhuận khổng lồ – “động cơ” của buôn lậu thuốc lá

Buôn lậu thuốc lá đem lại lợi nhuận rất lớn do không phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế VAT và chi phí kiểm định. Theo Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, mỗi năm nước ta thất thu ngân sách từ 5.000–6.000 tỷ đồng do thuốc lá lậu. Nếu chúng ta không kiểm soát tốt thuốc lá nhập lậu, cũng như có giải pháp hiệu quả để ngăn chặn vấn nạn này, ngân sách nhà nước có thể thiệt hại lên tới 40 nghìn tỷ đồng/năm vào năm 2030. Trong khi chế tài xử phạt đối với hành vi buôn lậu chưa đủ sức răn đe, nhiều đối tượng sẵn sàng chấp nhận rủi ro để đổi lấy lợi nhuận nhanh. Đây là nguyên nhân trực tiếp khiến nạn buôn lậu thuốc lá liên tục tái diễn, bất chấp các chiến dịch truy quét.

Thủ đoạn buôn lậu ngày càng tinh vi

Tình trạng buôn lậu thuốc lá hiện nay ngày càng tinh vi, phức tạp khi các đối tượng không còn theo mô hình vận chuyển quy mô lớn, mà chuyển sang phân tán nhỏ lẻ, giao dịch trên mạng, để tránh bị phát hiện. Hàng được cất giấu trong xe tải, hàng tiêu dùng, container lạnh hoặc gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh. Trên mạng xã hội, hàng nghìn tài khoản Facebook, Zalo, TikTok rao bán thuốc lá lậu bằng hình ảnh ngụy trang, thanh toán điện tử, giao hàng tận nhà. Một số đường dây còn sử dụng drone, xuồng cao tốc, hoặc hàng không giá rẻ để vận chuyển.

Đặc biệt, các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng – vốn đang bị cấm tại Việt Nam đang trở thành “mặt hàng lậu” phổ biến. Chúng được nhập khẩu nhỏ lẻ qua đường xách tay, bán tràn lan trên mạng với vỏ bọc sản phẩm công nghệ, khiến cơ quan quản lý khó kiểm soát và định danh rõ ràng.

Trong 9 tháng đầu năm nay, lực lượng chức năng cả nước đã thu giữ hơn 190.000 bao thuốc lá điếu nhập lậu và 240.000 sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, cùng gần 10 tấn phụ kiện, với trị giá vi phạm khoảng 29 tỷ đồng, xử phạt hành chính 6,6 tỷ đồng. Riêng tại tỉnh Cao Bằng, trong 6 tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng trên địa bàn tỉnh đã phát hiện và thu giữ 122,8 tấn nguyên liệu thuốc lá nhập lậu, còn tỉnh Tây Ninh tháng 7 năm 2025, trong một chuyên án lớn cũng bắt giữ 45.000 bao thuốc lá điếu nhập lậu.

Những con số này phản ánh mức độ phức tạp và lan rộng của hoạt động buôn lậu, đòi hỏi các cơ quan chức năng phải triển khai đồng bộ, quyết liệt hơn nữa.
Buôn lậu thuốc lá đang bước sang giai đoạn mới, giai đoạn “công nghệ hóa và phi truyền thống”, khiến công tác kiểm soát ngày càng khó khăn. Những thủ đoạn tinh vi, lợi nhuận lớn và lỗ hổng pháp lý đòi hỏi Việt Nam phải tăng cường phối hợp, ứng dụng công nghệ và siết chặt pháp luật. Kiểm soát hiệu quả buôn lậu thuốc lá không chỉ giúp bảo vệ ngân sách quốc gia, mà còn là giải pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe người dân và tương lai thế hệ trẻ.

 

Nguồn: Vitic tổng hợp